Монгол улсын филармонийн концертын танхимд Морин хуур найрал хөгжмийн “Монгол хөгжим” цуврал тоглолтоор алдарт болон шинээр тодорч буй хөгжмийн зохиолчдын бүтээлийг хүргэж, үзэгчдийн сонорыг мялаав.
Жилээс жилд өргөжин тэлж буй Морин хуур найрал хөгжим нь удирдаач Д.Түвшинсайханы чадварлаг удирдлагын дор зохиолч Э.Доржсүрэн, Цэн.Эрдэнэбат, Х.Алтангэрэл, Ш.Өлзийбаяр, Н.Жанцанноров нарын билгийн дээжсийг амилуулан, морин хуур, монгол найрал хөгжмийн гайхамшгийг дотоод, гадаадын үзэгчдэд мэдрүүлсэн сайхан үдэш боллоо.
Хөтөлбөрт Х.Алтангэрэлийн “Огторгуйн хүрдэн,” Ш.Өлзийбаярын “Хурмаст тэнгэр,” Н.Жанцанноровын “Симфониетта,” Э.Доржсүрэнгийн “Монголын орон зай” сюита, болон Цэн.Эрдэнэбатын “Их нутаг” -морин хуур найрал хөгжимд зориулсан концертоос багтаажээ. Бүтээл тус бүр гарын үсэг мэт өөрийн өвөрмөц элементээр онцлог, баялаг сэдэв, өнгө аяс, санаа агуулсан төдийгүй, монгол үндэсний болон дэлхийн сонгодог симфони найрал хөгжмийн уламжлал, дэг жаягийг нарийн чамин зохицуулан, морин хуурын тэнгэрлэг аялгуугаар танхим дүүрэн үзэгчдийн сэтгэлийг хөдөлгөж байлаа.
Зарим бүтээлүүд нь дэлхийд алдартай аугаа сонгодог хөгжмийн зохиолчдын лейтмотив, хэмнэлт хэв маягаас эш татаж, барууны хөгжмийн соёлыг монгол зохиолчийн, удирдаач, хөгжимчдийн уламжлал, сонсголоор Ази ба Европын заагийг гайхамшигтай сайхан уулзуулж олон өнгөтэй, машид өвөрмөц аястай байв. Байгаль дэлхийн үзэгдэл, эцэг, эхийн буяныг магтан дуулсан өнгө аяс эгшиглэхэд монгол хүний сэтгэл уужирч, үргэлжид өөдрөгөөр хөглөх аялгуу сонсох хэчнээн сайхан. Мөн орчин үеийн уран сайхны киноны хөгжимд оновчтой зохицолдох үйл хөдлөл, адал явдал, тулаант, уянгын, баясгалант зэрэг төсөөлөх уран сэтгэмж өдөөсөн, сэтгэл хөдөлгөсөн сайхан бүтээлүүдийг ч сонордов.
Н.Жанцанноровын “Симфониетта” Монголын орчин цагийн ажил, амьдралын хэв хэмнэл, өөрчлөлт хувьслыг нарийн мэдэрч тунгаасан, хурц сэтгэгдэл үлдээсэн эх бүтээл байлаа. Бүтээлд цохивор хөгжмийн огцом хүчтэй хэсэг олон байсанд дуугарах тутамд нь үзэгч бид цочин өөрийн эрхгүй эгц суучхаад байв. Бүтээлийн төгсгөлд танхим чив чимээгүй хэдэн агшин өнгөрснөө юу болов гэх шиг гайхширан алга ташив. Сонгодог хөгжмийн түүхэнд агуу зохиолчдод ийм агшин тохиодгийг хожим нь тэмдэглэсэн байдаг.
Симфониеттаг морин хуур найрал хөгжмийн өсөн хувьсаж буй бүтэц, бүрэлдхүүнд зориулж бичсэн гэж зохиолч ярьж байв. Энэхүү бүтээл цагийн зүүний хөдөлгөөн шиг хэмнэлтэй бөгөөд Монголын нийгмийн орчин цагийн хувьсаж буй үзэгдлийг гайхалтай тусгасан гүн гүнзгий утгатай, манлай эх бүтээл байлаа.
Морин хуурын чуулга анх 1992 онд, 20 хөгжимчний бүрэлдхүүнтэй байгуулагдаж байжээ. Өнөөдөр 50 гаруй хөжимчинтэй болж, chamber orchestra буюу танхимын оркестрын хэмжээнд хүрсэн учир чуулгыг Морин хуур найрал хөгжим хэмээн нэрийг нь өөрчилжээ. Монгол сонгодог хөгжмийн гурав, дөрөв, тав дахь үеийн зохиолчид улсдаа бүү хэл, дэлхийн түвшинд хүрэх авьяас чадвараар илэрхийлэн, энэхүү сайхан үнэт найрал хөгжмөөрөө олон улсын үзэгчдэд залгамжлан толилуулсаар буй нь бахархалтай.
Тиймээс хорвоод хосгүй хос чавхдаст болон монгол хөгжмийн бусад зэмсгийг аялгуулагч хамт олон, улсын филармони, бусад жанрын хөгжимчдөд зориулан акустик сайтай, сүүлийн үеийн тоног төхөөрөмжөөр дизайндаа анхнаас нь тооцоолж тоноглосон, дэлхийн аль ч оркестр морилон ирж хамтран тоглох, бичлэг хийх боломжтой, дэлхийн хэмжээний заал танхим, байгууламжаар хангах цаг иржээ. АНУ-ын Денвер хотод байдаг, Boettcher Concert Hall of Denver Center for the Performing Arts-ын орчин үеийн танхимаас үлгэр авч болох юм.
Ж. Ариунаа
“Өнөөдөр” сонинд хэвлэв,
2025 оны 7-р сарын 07
