Улаанбаатар хотын авто замын түгжрэл өнөөдөр нийслэлийн хамгийн ноцтой асуудлуудын нэг болоод байна. Өглөө, оройн оргил цагийн үеэр хотын гол замууд дээр хэдэн арван мянган автомашин удаашран, иргэдийн цагийг үр ашиггүй зарцуулж, агаарын бохирдлыг нэмэгдүүлж, эдийн засгийн бүтээмжийг бууруулж байна. Зарим хэсэгт хөдөлгөөний хурд дөнгөж 10 км/цаг хүрээд байна.
Түгжрэлийн хамгийн том шалтгаануудын нэг нь сургуулийн хүүхдүүдийн хөдөлгөөн юм. Судалгаагаар өглөө, оройн түгжрэлийн 56 хувь нь эцэг эхчүүд хүүхдээ сургуульд хүргэж, буцаан авч явахтай холбоотой гарав. Учир нь нийслэлийн ихэнх сургууль, ялангуяа чанартай боловсрол олгодог төрийн болон хувийн сургуулиуд төвийн дүүргүүдэд байрладаг. Энэ нь захын хороололд амьдардаг олон айлыг өдөр бүр төв рүү автомашинаар зорчиход хүргэдэг.
Сургуулиуд, байгууллагууд, үйлчилгээ төвлөрсөн байдал болон нийтийн тээврийн сул төлөвлөлт нь хотын төвийг байнгын бөглөрөлтэй болгосон. Нийтийн тээвэр хэт ачаалалтай, хоцролт ихтэй учир олон өрх автомашинаа хэрэглэхээс өөр сонголтгүй байна.
Хотын санал болгож буй арга: Тэгш–сондгой дугаарын хязгаарлалт
Нийслэлийн захиргаа түгжрэлийг бууруулах зорилгоор тээврийн хэрэгслийн улсын дугаарыг тэгш, сондгойгоор ялган хязгаарлах санал дэвшүүлээд байна. Тэгш дугаартай нь тэгш тоотой өдөр, сондгой нь сондгой өдөр замын хөдөлгөөнд оролцох шийдвэр. Ингэснээр хөдөлгөөнд оролцох автомашины тоо 30–40 хувиар буурна гэж үзэж байгаа.
Гэвч иргэд уг бодлогыг шүүмжлэлтэй хүлээн авч байна. Олон хүн үүнийг шударга бус, амьдралд хэрэгжихэд хүндрэлтэй гэж үзэж байна. Зарим нь автомашинаа хууль ёсоор худалдан авч, татвараа бүрэн төлсөн хэрнээ ашиглах эрхээ хязгаарлуулж байгаагийнхаа хариуд татварын хөнгөлөлт үзүүлэх ёстой гэж шаардаж байна.
Мөн олон улсын туршлагаас харахад ийм арга хэмжээ удаан хугацаанд тогтвортой үр дүн өгөөгүй. Жакарта, Манила, Мексик зэрэг хотуудын жишээгээр иргэд эсрэг төрлийн дугаартай хоёр дахь, хямд автомашин худалдан авч, агаарын бохирдол болон ослын тоог нэмэгдүүлсэн байдаг. Иймд нийтийн тээвэр болон хот төлөвлөлтийн шинэчлэлгүйгээр тэгш–сондгой арга нь түгжрэлийн уг шалтгааныг биш, зөвхөн гаднах илрэлийг эмчлэх оролдлого юм.
Илүү шударга, ухаалаг шийдлүүд
Түр зуурын арга бус, иргэдийн эрхийг хүндэтгэж, тогтвортой байдлыг хангах урт хугацааны цогц шийдэл шаардлагатай байна.
(1) Боловсрол ба үйлчилгээний төвлөрлийг сааруулах
Шинэ хорооллууд өргөжин хөгжиж буй хотын зах хэсэгт шинэ сургууль, цэцэрлэгүүдийг байгуулах бодлогыг эрчимжүүлэх хэрэгтэй. Хэрэв боловсролын чанар болон үйлчилгээ газарзүйн хувьд жигд хүрэлцээтэй болвол төв рүү чиглэсэн автомашины урсгал эрс буурна. Энэ нь хүмүүсийг ажил, амьдралаа гэртээ ойрхон зохион байгуулахад нь уратшуулал болно.
(2) Нийтийн тээврийн чанарыг сайжруулах
Нийслэл найдвартай, орчин үеийн нийтийн тээврийг хөгжүүлэхэд анхаарах ёстой. Ялангуяа цахилгаан автобус болон түргэн үйлчилгээний (BRT) тусгай зурвас бүхий шугамуудыг хэрэгжүүлэх нь үр дүнтэй. Тогтмол цагийн хуваарь, цахим төлбөрийн систем, давуу зурвас нь олон хүнийг автомашинаа орхиж нийтийн тээврийг сонгоход хүргэнэ.
(3) Автомашинаа хуваалцах буюу “Carpool” соёлыг дэмжих
Өөр нэг бодит, шударга шийдэл бол гэр бүл, сургууль, ажлын хамт олон дунд автомашинаа хамтдаа ашиглах соёл бий болгох юм. Одоогийн байдлаар автомашин тус бүрт дунджаар нэг зорчигч л явдаг нь түгжрэлийг нэмэгдүүлж байна.
Иймд сургууль, байгууллагууд дотроо хамт зорчих бүлэг, хуваалцах систем бий болгож, хотын удирдлага болон хувийн хэвшил хамтран “Ухаалаг хуваалцах” аппликэйшн нэвтрүүлэх боломжтой. Энэ нь түлшний хэрэглээг багасгаж, агаарын бохирдол болон түгжрэлийг бууруулахын зэрэгцээ иргэдийн хөдөлгөөний эрхийг хязгаарлахгүй.
(4) Ухаалаг замын хөдөлгөөн, технологийн шийдэл
Замын гэрлэн дохиог уялдуулсан систем, хөдөлгөөний урсгал хянах камерууд, бодит цагийн мэдээлэлд суурилсан зогсоолын менежмент зэрэг дижитал шийдлүүд түгжрэлийг илүү оновчтой удирдах боломж олгоно.
(5) Хотын төвд өндөр тариф буюу “нэвтрэх хураамж” нэвтрүүлэх
Дэлхийн олон хотод түгжрэлийг бууруулах хамгийн үр дүнтэй арга нь төвийн бүсэд автомашинаар зорчиход нэмэлт төлбөр ногдуулах буюу “нэвтрэх хураамж” тогтоох бодлого байдаг. Лондон, Сингапур, Стокгольм зэрэг хотууд энэ бодлогоор төвийн замын ачааллыг 20–30 хувиар бууруулж, нийтийн тээврийн орлогыг нэмэгдүүлж чадсан.
Улаанбаатарт ч энэ зарчмыг боловсронгуй, шударга байдлаар хэрэгжүүлэх боломжтой. Тодруулбал, хотын хамгийн их түгжирдэг төвийн дүүргүүдэд (Чингэлтэй, Сүхбаатарын төв хэсэг, Баянзүрхийн 1–3-р хороо зэрэг) автомашинаар орж ирэхэд бага хэмжээний төлбөр авдаг системийг үе шаттайгаар нэвтрүүлж болно.
Энэ орлого нь нийтийн тээвэр, замын засвар, ухаалаг хяналтын системийг сайжруулахад зориулагдах ёстой. Ингэснээр иргэд машин унах эсэхээ бодит өртгөөр тооцож, нийтийн тээврийг илүү сонирхох болно. Түүнчлэн оршин суугчид болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд чөлөөлөлт, хөнгөлөлт үзүүлэх нь зүйтэй.
Ийм тарифын бодлого нь тэгш–сондгой хязгаарлалтаас илүү шударга, эдийн засгийн урамшуулалд тулгуурласан арга бөгөөд замын хөдөлгөөний соёлыг аажмаар өөрчлөх нөлөөтэй.
Дүгнэлт
Улаанбаатарын түгжрэл бол зөвхөн техникийн асуудал биш, төлөвлөлт, шударга ёс, бодлогын зохицуулалтын асуудал юм. Тэгш–сондгой дугаарын хязгаарлалт нь түр хугацаанд тодорхой үр дүн өгөх ч, суурь шалтгааныг шийдвэрлэхгүй бол шинэ тэгш бус байдал бий болгоно.
Түгжрэлийг шийдэх ухаалаг гарц нь хот төлөвлөлтийн шинэчлэл, чанартай нийтийн тээвэр, автомашин хуваалцах систем, ухаалаг удирдлагын технологи юм. Ийм бодлого л Улаанбаатарыг хөдөлгөөнтэй, эрүүл, шударга хот болгох замыг нээж чадна.
2025.10.27