Эдийн засагч Д.Жаргалсайханы “Дефакто” нэвтрүүлгийг МҮОНТелевизээр цацахгүй болсон талаарх мэдээлэл жиргээний ертөнцийн өнөөдрийн гол шуугианы нэг болж байна. Нэвтрүүлгийн санаачлагч, хөтлөгчийн байр суурийг сонсохоор цөөн хором ярилцлаа.
Үндсэн хуулийн цэцийн даргатай ярилцлага хийлээ гэж таны нэвтрүүлгийг цацахгүй гэв үү?
-Асуудлын гол нь Үндсэн хуулийн цэцийн даргын ярьсанд ч биш, олон нийтийн телевизээр 40 минут гардаг миний нэвтрүүлэгт зөвшөөрөлгүй зочин оруулахгүй гэдэг дээр үндэслэгдсэн. Цэцийн дарга байсан Амарсанаа гэдэг хүн өөрийн үзэл бодлоо илэрхийлсэн. Энэ бол зарчмын асуудал болчихож байгаа юм. Үндэсний телевизээр янз бүрийн үзэл бодол явах ёстой, ялангуяа томоохон хэмжээний асуудал учраас тэр хүний байр суурийг сонсох ёстой шүү дээ. Сонин уншдаг ч хүн байна, уншдаггүй ч хүн байна, тийм учраас хүмүүст энэ мэдээлэл очих ёстой гэж бодсон. Амарсанаа гуай бол бусад хэвлэл мэдээллээр ярьсан юмаа л ярьсан, шинэ юм яриагүй. Би нэвтрүүлгээрээ өөр бусад байр суурийг ч сонсох бодолтой байсан. Бодлогын уялдаа холбоо байхгүй байна, бидний бодлого үүнд тусах ёстой, цаашдаа ч янз бүрийн хүн уриад байх юм байна гэж нэвтрүүлгийн үзэл бодолд цензур тавиад эфиртээ цацахгүй гэлээ.
Үндэсний телевиз жиргээ хуудсандаа нэвтрүүлгийг хаасан шалтгааныг “өөрөөс нь болсон” гэж бичсэн байсан. Тэр тайлбарыг уншаад таныг нэвтрүүлгээ хоцроосон ч юмуу ямар нэг байдлаар эфирийн хариуцлага, гэрээгээ зөрчсөн юм болов уу гэсэн бодол төрсөн шүү?
-Эрх баригчдаас өөр бодолтой хүнийг нэвтрүүлэгтээ урьсан явдал л тэдэнд таалагдаагүй. Зургаан жил энэ ажлыг хийхэд техникийн болон бусад алдаа гаргаж байсангүй. Би аль нэг улс төрийн намын гишүүн биш, хүмүүст юмны учрыг ойлгуулах гэж соён гэгээрүүлэх энэ ажлыг би хийдэг. Орон даяар гарч байгаа ганц үндэсний телевизээр би санал бодлоо илэрхийлэх нь зүйтэй гэж бодож нэвтрүүлгээ өгч байсан.
Танд албан ёсоор мэдэгдэл ирэв үү?
-Дарга нь утсаар ярьсан, уучлаарай сонгууль хүртэл таны нэвтрүүлгийг гаргаж чадахгүй нь ээ гэсэн. Хамтран ажиллаж эхлэхдээ хийсэн гэрээ бий, би өөрөө контентоо хариуцна, бэлдсэн нэвтрүүлгээ тэднийхээр цацна гэсэн гэрээ юм.
Хүчтэйхэн шиг эсэргүүцлээ илэрхийлж, араас нь явах бодол байна уу?
-Сошиал медиад зарлана гэдэг том алхам, цаашаа юу болж өрнөх нь вэ харъя, би ийм юм болсныг хэлэх үүрэгтэй, чимээгүй өнгөрөөд Жагаагийн нэвтрүүлэг явахаа больсон гэнэ лээ гэж ойлголт өгөхийн оронд би үнэнийг хэлэхгүй бол хэн ч хэлж чадахгүй. Ингэж нэвтрүүлгийг хааж хязгаарлана гэдэг асуудал Ардчилсан намаас би огт хүлээгээгүй юмаа. Намын үнэ цэнэ гэдэг өөр зүйл байх ёстой, нэг удаа зогсоосон ч ерөнхий утгаараа бидний нийгмийн хөгжлийг хэн ч зогсоож чадахгүй. Маш их эрч чөлөөтэй, алдаж оносон ч хүмүүс юм сурчихсан, эрх чөлөөний амтыг мэдсэн учраас хөгжил урагшаагаа явна гэж бодож байна.
Эрх баригчдаас хараат байсаар ирсэн Олон нийтийн радио телевизийг өөрчлөх цаг болсон гэдэг ч төрийн хамаарал манайх шиг оронд тийм амархан үгүй болохгүй нь ээ. Олон зуун жилийн түүхтэй, хөгжлийн зөв загвартаа орсон гадны олон нийтийн телевизүүдийн жишээнүүдийг бид хөрсөндөө буулгах ямар гарц, гаргалгаа байж болох вэ?
-Хувьцаат компани болгоод олон нийт эзэмшдэг болгох нь зөв гарц, зүгээр хувьчилвал хэн нэгэн этгээд аваад бас л хараат болно. Үндэсний зөвлөл гээд бид байгуулсан шүү дээ. Үндэсний зөвлөлийнх нь үүрэг нөлөө бага байна гэж харж байна. Энэ зөвлөлийг алгасаад төр засгийн удирдлагууд шууд телевизийн удирдлагуудад нөлөөлж байна. МҮОНРТелевизийн удирдлагыг маш хүчтэй өрсөлдөөний зарчмаар сонгон шалгаруулж, урт хугацааны хатуу гэрээ хийх хэрэгтэй юм байна гэж харж байна. Шууд сонгоод томилчихож байна. Нөгөө талаас үндэсний радио, телевиз, эмнэлэг гээд төрийн өмчтэй бүх байгууллагын удирдлага нь харьяа яам нь биш удирдах зөвлөл нь байх ёстой. Удирдах зөвлөл нь захиралтай гэрээ хийдэг, ажлыг нь дүгнэдэг, ажилд авдаг, халдаг байж л бид нийтэд ил тод, шударгаар хүрэх юм. Энэ утгаараа маш их өөрчлөлт хийх хэрэгтэй. Төлөөлөн удирдах зөвлөлдөө биш сайдад хамаатай болохоороо улс төрийн томилгоо болчихдог. Нийгэм, эдийн засаг, улс төрийн том шилжилт хийж байгаа энэ замнал дунд зарим нэг хэсэг хувьдаа ашигтайгаар завшаад байна гэдгийг өнөөдрийн дүр зураг харуулж байгаа. Эдийн засгийн хямралд яагаад орчихов гэдгээ ойлгох юм бол бид гарч чадна, хямралын гол шалтгааныг би улс төр гэж харж байгаа. Улс төрийн шалтгааны цаад шалтгаан нь намуудын санхүүжилт. Хаанаас ирж байгаа мөнгийг юунд зарцуулж байгааг намын гишүүд нь хүртэл мэдэхгүй байгаа учраас авлигын үүр үүсч байна. Улс төрийн нам төрөөс санхүүжих нь хямд болно, нийгмийн зардал гэдэг утгаараа. Өөрсдөөр нь санхүүжүүлүүлэхээр авлига аваад, нийтийн албан тушаалуудыг худалдаад байна.
Та нэвтрүүлгээ цааш үргэлжлүүлэх үү?
-Амьдралын сонголтын асуудал байгаа юм, миний насны янз бүрийн газар ажиллаад үзсэн, хуучин, шинэ нийгмээ мэддэг, шилжилтэд нь өөрөө оролцсон хүмүүс нийгмийг урагш явуулахад оролцох ёстой гэж бодож байна. Хүмүүсийн сэтгэлгээнд өөрчлөлт хийхийн тулд мэдлэгтэйгээр хийх ёстой. Би сэтгүүлч биш ч учир утгыг нь тайлбарлаж, олон хүнд бодоогүйг нь бодуулж, санаагүйг нь сануулж чадах юм бол нийгмийн шилжилт явагдахад оролцож байгаа хэрэг гэж хардаг. Маргааш үр дүн нь гарахгүй бид мэдэж байгаа, олон хүнд хүрэх тусам тодорхой хэсэг нь дургүйлхэнэ, иймэрхүү юм зөндөө л гарна. Гэхдээ эдийн засаг, улс төрийн давхар шилжилтийн түүхэн жишээ болж бид чадна гэж бодож байна, яагаад гэвэл тал нь залуучууд, ухаалаг хүмүүс байна, монгол хүмүүсийг зөв ажиллуулж чадах юм бол маш их эрч хүч байгаад итгэж байна. Бидний хөгжлийг арагш чангааж байгаа, мэддэггүйгээ мэддэггүй, орон нутгаасаа цааш хардаггүй, дэлхий нэг тосгон болсныг ойлгодоггүй улс бидний хөгжлийг хойш чангааж байгаа. Боловсролгүй мэдлэггүй хүмүүсийг сэрээх хэрэгтэй, учир зүйг тайлбарлах хэрэгтэй, тэгэж байж урагшаа явна. Тийм учраас цаашдаа миний ажил явагдана, сонинд юмаа бичнэ, аль нэг телевизээр нэвтрүүлгээ гаргана. Сошиал медиа, интернэт гэж хэнээс ч хараат бус суваг байгааг илүү ашиглаж явах нь зүйтэй.
Дефакто бол оюунлаг үзэгчдийн заавал үздэг нэвтрүүлгийн нэг. Таных шиг хараат бус ярилцлагын нэвтрүүлгийг арилжааны телевизүүд цацахдаа бас элдэв цензур тавьдаг уу? Өмнө нь NTV, Eagle телевизээр цацагддаг байснаа яагаад больсон бэ?
-NTV телевиз манайхаар цацаж байгаа нэвтрүүлгээ давхар Үндсэний телевизээр цацлаа гээд гаргахаа больсон, Ийгл мөн адил. Хэнтэй юу ярихыг хянахгүй, цагаа өгч та хугацаандаа багтана шүү гэсэн шаардлага тавьж явдаг байсан. Гэхдээ манай телевизүүд өөрийнхөө агуулгыг хуваалцдаггүй юм байна лээ. Өөр нэг телевизтэй хамтарч ажиллавал мөн л тэгэх байх.
Телевизүүдийн тавьж байгаа шаардлагад нийцүүлэх гэж үзэхгүйгээр өөрөө телевизтэй болох бодол байна уу?
-Надад тийм хөрөнгө байхгүй, дэд бүтцүүд хангалттай байхад би өөрөө дэд бүтэц хийх шаардлагагүй, хамтран ажиллая гэсэн телевизүүд байгаа. Хэд хэдэн телевизээр нэвтрүүлгээ цацаж олон хүнд хүргэх гэсэн санааг минь өмнө нь хамтарч байсан телевизүүд зөвшөөрөөгүй ч анх удаагаа зочноор хэнийг оруулахыг хянаж зогсоож байгаа нь ганц Үндэсний телевиз боллоо. Хараат бус мэдээллийг хүргэх гээд зориод байгаагийн минь цаад зорилго бол бидний олж авсан ардчилал, хувийн өмч, үг хэлэх эрх чөлөө гээд зарим улс орон түүхээрээ тэмцээд олоогүй үнэт зүйлийг олчихоод алдмааргүй л байна. Алдвал бидний дараагийн үе муу амьдарна, өөрийгөө илэрхийлэх эрх чөлөөгүй аз жаргалгүй болно гэсэн үг. Энэ үнэ цэнийг би сайн сайхан амьдрах суурь болох ёстой гэж үзэж байгаа юм. Түүхэн боломжоо ашиглаад, авъяас чадвараа ашиглаад хөдөлмөрлөөд, бүтээснийхээ хэрээр сайн сайхан амьдрах нөхцөл зөвхөн дээрх үнэ цэнэ байгаа газар л бүрэлдэнэ. Аль нэг нь дутуу, ардчилалгүй, хувийн хөрөнгөгүй, хэлэх үг хязгаарлагдмал, сонгох эрхгүй газар бол нийгмийн хөгжил явдаггүйг хүн төрөлхтөний түүх харуулсан шүү дээ.
Та “Монголын телевизүүдийн форум”-д оролцоно гэсэн. Энэ олон телевизүүдийг цөөлөх хэрэгтэй юу?
-Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл тодорхой бизнесийн бүлэглэлтэй холбоотой, тэр нь ганц бизнес нь биш, улс төрд нөлөөтэй. Хүн бүр хэлэх ярих эрх чөлөөтэй ч телевиз байгуулах дэд бүтцийг нь мөнгөтэй, танил талтайд нь өгснөөр хэтэрхий олон телевизтэй боллоо. Бусад оронд телевизийн лицензийг тодорхой нөхцөлтэйгөөр дуудлага худалдаа хэлбэрээр зардаг. Манайд олон жижиг телевизүүд зар сурталчилааны зах зээлийг хуваагаад өөрсдөө ч амьдарч чадахгүй, телевизүүд нэгдэх процесс явагдахгүй байгаагийн гол шалтгаан нь эзэд нь улс төрчид байгаа юм. Бүхэл бүтэн ийм түүхэн үеийг бид дамжиж байна.
Өглөө таван цагаас эхлээд маш их завгүй ажилладаг, хажуугаар нь спортоор хичээллэж, нийтлэл бичих гээд таныг нэг өдөрт олон зүйл амжуулдаг тухай уншиж байсан. Сүүлийн үед та ямар төсөл дээр ажиллаж байна?
-Би ямар нэг албан тушаалгүй, эхнэрийнхээ нөхөр нь, хэтэрхий их юм ярьж, их явж байна гээд нөхрийн байр сууринаасаа бас хусагдчих гээд явж байна. /инээв/
Source: www.tusgal.mn