Монголчууд энэ жил ардын хувьсгалын 100 жилийн ойгоо тэмдэглэж байна. Зууны хөгжлийг арав арван жилээр нь онцолсон баримтат кино хийж буй баг надад, 2001-2011 оны эдийн засгийн хөгжлийг товч дүгнэхийг санал болгосон юм.
Энэ арван жил бол 1990 онд ардчилсан хувьсгал ялж, 70 жил дагаж явсан ЗХУ задран тарсны дараа, улс төрийн тогтолцооны хувьд нэг намаас олон намын парламентын систем рүү, эдийн засгийн хувьд зөвхөн төрийн өмчтэй харилцаанаас хувийн өмчтэй, зах зээлийн харилцаанд шилжиж эхэлсэн өмнөх арван жилийн үр дагавар, логик үргэлжлэл байлаа.
Шилжилтийн эхний арван жилд бага ч гэсэн тогтмол орлоготой амьдарч байсан олон иргэд зах зээлийн шинэ нөхцөлд хөлөө олоогүй, мөн өмнөх нийгмийн 70 жил бүтээсэн төрийн өмчийг бульхайтай хувьчилсан зэргээс болж УИХ-ын 2000 оны сонгуулиар 76 суудлын 72-ыг нь МАХН-д өглөө. Энэ 10 жилийн наймд нь МАХН, зөвхөн хоёрт нь АН төр барьжээ. Ерөнхий сайдаар Н.Энхбаяр 4, М.Энхболд жил хагас, С.Баяр 2, Сү.Батболд 3 жил, 2004-2006 онуудад АН Ц.Элбэгдорж тус тус ажиллав.
Өмнөх 10 жилд бараг өсөөгүй эдийн засаг 2001-2011 онд 2.2 дахин өсч 8.4 тэрбум америк долларт хүрэв. Нэг хүнд ногдох ДНБ 473 доллараас 3153 болов. Эдийн засаг Азийн санхүүгийн хямралын нөлөөгөөр 2009 онд 1.3 хувиар агшсан ч, 2010 онд 6.3 хувь, 2011 онд 17.2 хувь өсч дэлхийн дээд амжилт тогтоов. Энэ өсөлтийн суурь нь эрдэс баялагаар баян Монгол Улс дэлхийн зах зээл дээр танигдан, бизнесийн таатай нөхцөл бүрдүүлсэн хууль журмаа баталснаар уул уурхайн салбартаа гадаадын хөрөнгө оруулалт татаж эхэлсэнтэй холбоотой.
Эх сурвалж: Үндэсний Статистикийн Хороо
2008 онд 9.7 сая тонн нүүрс, 127 мянган тонн зэсийн баяжмал гадаадад гаргаж байсан бол ердөө 3 жилийн дотор нүүрс 32 сая, зэсийн баяжмал 347 мянгад хүрч, нүүрсний экспорт 3.3 дахин, зэсийх 2.7 дахин өслөө. 2009 оны 10-р сард 31 сая тонн зэсийн нөөцөөрөө дэлхийд 3-т орсон, Оюу толгойн ордыг ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулав. 2011 он гэхэд уул уурхайн салбар ДНБ-ий 20, аж үйлдвэрийн салбарын 60, экспортын 90 хувийг, төсвийн орлогын гуравны нэгийг эзлэх болов. Эдийн засагт “Голланд өвчний” шинж тэмдэг илэрч эхэллээ. Учир нь эдийн засаг бүхэлдээ уул уурхайн гарц, Хятадын эдийн засгийн байдлаас хамаарах болов. Энэ 10 жилд уул уурхайн салбарын ажиллагсдын тоо 11 хувь, цалин нь 5 дахин өсөв. Гадаадын хөрөнгө оруулалтын 80 хувь нь энэ салбарт оржээ.
Улаанбаатар хотод оффисын болон орон сууцны олон арван байшин, хороолол баригдаж, олон зуун мянган автомашин гаднаас авчирч, Монголчууд түүхэндээ анх удаа олноороо сайхан байранд амьдарч, сайн машин унаж эхлэв. Гэвч тэгж чадаагүй хүмүүс олширч, баян ядуугийн ялгаа нийгэмд улам тодорч эхэлсэн.
Улс оронд харилцаа холбоо, банкны салбар эрч хүчээ огцом авч, олон улсын түвшинд харьцангуй түргэн хүрэв. Хувийн их дээд сургуулиуд олон арваар бий болж, олон мянган хүн гадаадад сурч, ажиллахаар явж эхэлсэн. Түүний дотор Солонгос руу бараг айл бүрээс нэг хүн явлаа. Мөн хөгжил өрнөсөн Улаанбаатар хот руу хөдөөнөөс иргэд жилд дунджаар 30 мянгаараа нүүн ирж байлаа.
Нийтийн засаглалын чадвар хөгжлийн эрчээс хоцорч, ихэнхдээ саад тотгор болж эхэллээ. Улаанбаатар хотын газар, Богд уулын амууд, уул уурхайн зөвшөөрлийг тойрсон авлига төр засгийн салаа мөчир бүрт маш хурдтай тарж байлаа. Монгол Улс авлигын индексээр 2004 онд 10 онооноос 3-ыг авч байсан бол 2011 онд бүр 2.7 болж доошлов. Төр засгийн түшмэд, иргэдийн дунд боломжийг ашигла, агшинг атга, маргааш хамаагүй гэсэн сэтгэлгээ хүчтэй шингэж эхэлсэн гэж хэлж болно.
1988 онд төрөлт түүхэн дээд буюу 75 мянган хүүхэд төрж байсан бол 1998 онд 49 мянга, 2005 онд 45 мянга хүртлээ буурсны дараа, буцаж өссөөр зөвхөн 2012 онд буюу 24 жилийн дараа 1988 оны түвшинд хүрсэн юм. Энэ 10 жилд Монголын нийгэм бүхлээрээ шинэ нөхцөлд дасан зохицох асар том бие, сэтгэл, оюун санааны шилжилт хийлээ. Хамгийн олон гэр бүл салангид амьдрах болов. Хүүхдүүд аав ээжийнхээ аль нэгтэй нь, эсвэл өвөө эмээ дээрээ өсөж хүмүүжих боллоо. Хүүхэд цөөрсөн тул цэцэрлэгийн байр, байшинг нь хувьчилж эсвэл аймаг, хот, дүүргийн захиргааны нэгжүүд нүүн орж байлаа.
Эх сурвалж: Үндэсний Статистикийн Хороо
Орон сууцны үнэ 2000-2007 онд жилд дунджаар 20 хувь өсөж, 2008 онд 26, 2009 онд бага зэрэг буурсан ч 2011 онд 30 хувиар өссөн гэж Монголбанкны судалгаанд гарчээ. Долларын ханш 2001 онд 1102 төгрөг, 2011 онд 1373 төгрөг болж 19.7 хувиар өсжээ.
Монгол Улсын эдийн засаг түүхэндээ хамгийн хурдан өссөн 2001-2011 оны 10 жилийг товчлон дүрслэхэд ийм байна. Carpe momento.
2021.02.24