Засгийн газар Ковид-19 цар тахлаас эрүүл мэндээ хамгаалж, эдийн засгаа сэргээх 10 их наядын цогц төлөвлөгөөг батлаад яг сар хагас өнгөрлөө. Эрүүл мэндийн салбарт корона, эдийн засгийн салбарт авлига гэх тахалтай Монгол Улс тэмцсээр байна. Эхний тахлыг энэ зун зогсоох болтой, харин нөгөө тахлын тархалтыг хэзээ, яаж зогсоох тухай иргэд бид эргэцүүлэн бодох, ямар нэг арга хэмжээ авах шаардлагатай байна.
Эрүүл мэндийн тахал ба дархлаа
Энэ цар тахал Монголд харьцангуй хойно буюу 10-р сараас тархаж эхэлсэн. Нийт халдвар 500, 1000, 2000 хүрэх тус бүрт хатуу хөл хорио гурван ч удаа тогтоов. Засгийн газар солигдож тархалттай тэмцэх арга барилаа өөрчлөн “Нэг хаалга-нэг шинжилгээ” хөтөлбөр хэрэгжүүлэв. Халдвар 7000 хүрэхэд хатуу хөл хорио тогтоохгүйгээр, зарим салбарын үйл ажиллагааг эдүгээ 5-р сарын 17 хүртэл хязгаарлаад байна.
Өнөөдрийн (210407) байдлаар нийт 12,226 хүн халдвар авсны тал нь эдгэрч, тал нь эмчлүүлж, 21 хүн нас барав. Халдвар авагчдын 40 хувь нь гэрээр эмчлүүлж эхэлжээ. Дэлхийд дунджаар халдвар авагчдын 2.2 хувь нь нас барж байгаа бол манайд 15 дахин бага буюу 0.17 хувь байна.
Монголд хатуу хөл хорио тогтоохгүй байгаа нь нэг талаас эдийн засгийн хохирол нөгөө талаас тахлын эсрэг дархлааг сайжруулах вакциныг 40 хоногийн өмнө эхлүүлсэнтэй холбоотой. 4-р сарын 7-ны байдлаар 467 мянган хүн вакцины эхний тунг хийлгэсэн бол 7-р сарын 1 гэхэд насанд хүрсэн бүх хүн хос тун авч, эдийн засгаа нээлттэй болгоно гэж Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ мэдэгдэв. Монгол Улс цөөхөн 3.3 сая хүн амтай учир, Засгийн газар нь вакцины нийлүүлэлтийг яаравчилж, өдөрт 30 мянган хүнийг тарьж чадвал энэ зорилтоо бүрэн хэрэгжүүлэх боломжтой. Корона вирусын цар тахлын дархлааг худалдаж аваад тогтоож болж байна.
Эдийн засгийн тахал ба дархлаа
Харин эдийн засагт тархаад бүрэн нэвчсэн авлига гэх тахлыг зогсоох дархлааг гаднаас худалдаж авчраад тогтоох боломжгүй. Энэ тахал шинэ зуунтай уралдан тэлж, эхлээд уул уурхайн лицензээр, удаалаад Улаанбаатар хотын газрын далд наймаагаар үргэлжилсээр өдийг хүрч хэн ч дийлэхээ больсон.
Эдүгээ Засгийн газар дээр дурдсан, эдийн засгаа сэргээх 10 их наяд төгрөг буюу улсын нэг жилийн төсөвтэй тэнцэх тусгай хөтөлбөр хэрэгжүүлж байна. Энэ хөтөлбөрөөр бол
- Жижиг, дунд үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэгчдэд жилийн гурван хувийн хүүтэй, гурван жилийн хугацаатай 2 их наяд төгрөгийн зээл
- Залуучуудыг ажил, мэргэжилд бэлтгэх, эрүүл чийрэг, идэвхтэй амьдралын хэв маягт хөтлөх хоёр сарын хугацаатай, сарын 500 мянган төгрөгийн тэтгэлэгт сургалтад хамруулахад 500 тэрбум төгрөг
- Эхний ээлжинд Улаанбаатар хотод барих “Залуус I, II, III” хорооллын дэд бүтэц, газар олгох, орон сууцыг нэг маягийн зургаар барих, ипотекийн хөнгөлөлттэй зээл олгох зэрэгт 3 их наяд төгрөг
- Стратегийн ач холбогдол бүхий томоохон төсөл, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхэд 2 их наяд төгрөг
- Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл, малчдын орлого, амьжиргааг дэмжих зорилгоор 500 тэрбум төгрөг
- Монголбанкны жилд 1 их наяд төгрөг байгаа репо санхүүжилтийг 2 их наяд төгрөг болгож нэмэх зэргийг тусгажээ.
Гэвч энэ бүх төслүүд авлигагүйгээр хэрэгжих боломж тун бага. Учир нь авлига нийгмийн амьдралд маш гүнзгий тархаж, энэ тухай олон жил ярьж байгаа ч, авлигын хэргээр хариуцлага хүлээлгэдэггүй, хүлээлгэсэн нэртэй ч хохирлыг нөхөн төлүүлдэггүй, шоронд хорьсон гэх ч төдөлгүй суллаад явуулчихдаг хэвшил тогтчихсон.
Монголын шүүх засаглал өөрөө авлигын нэг хэсэг нь, агуй нь болчихоод байна. Үүнийг сүүлийн үеийн бүх хэргүүд бэлхнээ нотлон харуулж байна. Зарим хэргийг онцолвол: С.Зориг агсныг хөнөөсөн хэрэг, прокурорууд Ерөнхийлөгчийн даалгавраар хүнд хэрэг нээдэг, хаадаг болсон (АН-ын дарга С.Эрдэнэ олон нийтэд ил тод зарласан), хэнийг хэзээ яаж хэрэгт холбох тухай нэгэн шүүгчийн төлөвлөгөө ба гүйцэтгэл, МАН-ын 60 тэрбумын хэрэг, Худалдаа Хөгжлийн Банкны эзэн төрийн хөрөнгөөр Эрдэнэтийн уурхайн 49 хувийг Оросуудаас хувьдаа авсан хэрэг, Богд уулын амны газруудын хулгай, төрийн өмчийн компаниудын удирдлагатай холбоотой түмэн хэргүүд.
Авлига төрийн бүх өрөө тасалгаа, өнцөг булан бүрт цэцэглэхийн хэрээр шударга ёс ийнхүү алга болж байна. Шударга ёс арилахын хэрээр хувь хүн хөдөлмөрлөж, орлоготой амьдрах, компаниуд шударга өрсөлдөх боломж алга болж, ажилгүйчүүдийн тоо өсч, аж ахуйн байгууллагууд хаалгаа барьж, нийгмийн бухимдал улам их болсоор байна. Нийгэмд архидалт, гутрал ихсэж, хүмүүс бие биенээ дайрч, доромжлон, хэрэглэж буй үг хэллэг нь хүний ёсноос хол гажаад байна.
Шүүхийг маш яаралтай өөрчлөн шинэчилж, улс төрийн эрх мэдэлтнээс хараат бус болгох. Улс төрийн намуудын санхүүжилтийг ил тод болгох, сонгуулийн луйвар булхайг блокчэйний технологи ашиглан бүрэн цэгцлэх. Төр засгийн бүх үйлчилгээг цахим болгохыг эрчимжүүлэх. Богд уулын газрыг хулгайлж завшиж буй хүмүүстэй хариуцлага тооцох, үндсэн хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээнээс нь татвар авах, орлогоор нь гэр хорооллыг модон жорлонгоос нь салгахад зарцуулах хэрэгтэй. Энэ бүхнийг төр засаг яаралтай хийх, хийлгэхийг иргэд хүчтэй шаардаж байж л авлигын эсрэг дархлаа тогтоох юм. Авлигын эсрэг вакцин бол ардчилсан орны хүн бүрийн сонгох эрх чөлөөнөөс гадна сонгосон хүнээ, төр засгаа шалгах, шаардах эрх чөлөөнөөс эхэлнэ. Эдүгээ бидний олон хүн өөрийнхөө төлөө биш, төр засгийн төлөө амьдарч байгаа мэт мөнгө халамж шаардах болсон нь, иргэдийг хамжлагаа болгох улс төрчдийн популист арга мэхэнд ард нийтээрээ гүн орсныг бэлхнээ харуулж байна. Корона гэх тахлыг энэ зундаа, авлига гэх тахлыг ойрын ирээдүйд таслан зогсоохыг уриалж байна.
2021.04.08