Манай улсын хүн амын 1/3 гаруй хэсэгт буюу 15-аас дээш насны, эдийн засгийн идэвхтэй, ажиллаж байгаа хүн бүрд тохиолдох боломжтой нэгэн асуудлыг хөндлөө. Эн тэргүүнд Улсын Их Хурлын хаврын чуулганаар Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг хэлэлцэж буй энэ үед ажлын байрны бэлгийн дарамт (АББД) -ыг таслан зогсоох, тус үйлдэлд хариуцлага ногдуулан, ажил олгогч, ажилтны эрх, ашиг сонирхлыг нэгэн зэрэг хуулиар баталгаажуулах шаардлага тулгарч байна.
Хөдөлмөрийн тухай хуулийг 1999 онд, Эрүүгийн хуулийг 2002 онд мөрдөхдөө АББД-ыг хуулиар тусгайлан хориглоогүй учраас жилээс жилд нөхцөл байдал улам хүндэрснийг төр, төрийн бус, иргэний нийгмийн байгууллага, судлаачдын олон төрлийн судалгаанаас харж болно. Ялангуяа АББД нь төр, хувийн хэвшил, албан бус хөдөлмөрийн салбар үл хамааран үр дүнтэй хариуцлага тооцох үндэсний механизмгүй, эрх зүйн оновчтой зохицуулалтгүйн улмаас маш түгээмэл, далд, гүн гүнзгий бэхэжсэн байна.
Түүхэн уламжлалаа эргэн харвал, эртний төдийгүй орчин цагийн хууль тогтоомжоор ч эмэгтэй хүний бие махбодод үл халдах, хүндлэх, тэр дундаа хөдөлмөрийн харилцаанд бэлгийн болон бусад хэлбэрээр дарамтлахыг зохицуулж иржээ.
Анх дайнд явсан цэрэг эрсийн гэр бүл, эхнэр охид, хожим тайж ноёд язгууртны хатад, авхайг хамгаалсан, улмаар харц ард, хамжлагыг үндэсгүй дарамтлахаас сэргийлж, бэлгийн дарамт үзүүлсэн байвал хатуу цаазлах, язгууртны хувьд пүнлүү хасах, эд хөрөнгө, малаар торгох, зэрэг дэв, тушаал бууруулах, хураах хариуцлага ногдуулж байсан бол харцын хувьд зодох, жанчих, цаашилбал хөвчдөн алах зэрэг шийтгэл ногдуулж байсныг “Монголын хууль тогтоомжийн түүхэн эмхтгэл” (2010) цувралаас харж болно.
Хуулиар АББД-г хориглох нь орчин цагийн түүхэнд цоо шинэ зохицуулалт биш, өмнөх зохицуулалтаа цаашид улам сайжруулж, ажил олгогчийг зүй бус үйлдлээс урьдчилан сэргийлэхэд туслах, ажилтан нэг бүрийг хамгаалахуйц зохистой ажлын байр бий болгоход хувь нэмэртэй билээ. Бодлого боловсруулагч, шийдвэр гаргагч эрх зүйн соёлын тулгуур болох эрх зүйн хэмжээний туршлагаас уламжлах, орчин үед шинэчлэн зохицуулах туршлагыг цаашид хууль боловсруулахад нягтлан анхаарах нь чухал.
Эрүүгийн хуулиар АББД-г хориглосон туршлага
- 1926 он
XXI бүлэг. Аливаа албаны хүмүүс гэмт явдлаар явах нь
147-р зүйл: Аливаа албаны хүн эрх тушаалдаа эрдэж албан яамны зэрэг газрын хэрэг явдал дор саатал, боогдол болгох ба ард олны амгалан тайван байдлыг сахих хууль дүрмийг зөрчих ба бусдын эрх чөлөө ба эд хөрөнгөн дор халдах, ашгийг хичээж цааз хуулийг зөрчих, аливаа хүнийг айллган сүрдүүлж дарлах аваас 1 сараас 2 жил хүртэл гяндан хорих буюу 50-1200 төгрөг хүртэл торговол зохино.
- 1929 он
ХХ БҮЛЭГ. Аливаа албаны хүн гэмт явдлаар явах нь
149-р зүйл: Аливаа албаны хүмүүн эрх тушаалдаа эрдэж албан яамны зэрэг газрын хэрэг явдал дор саатал боогдол болгох ба ард олны амгалан байдлыг сахих хууль дүрмийг зөрчих ба бусдын эрх чөлөө ба эд хөрөнгөн дор халдах, ашгийг хичээж цааз хуулийг зөрчих, аливаа хүмүүнийг айлган сүрдүүлж дарлах аваас 1 сараас 2 жил хүртэл хорих буюу 50-1200 төгрөг хүртэл торговол зохино.
- 1934 он
133 дугаар зүйл. Бие махбодийг хүчирхэн барьж явалдах хийгээд биеэ хамгаалж чадахгүй байдлыг далимдуулан явалдах буюу түүнчлэн эд амьдрал, албаны хувиар эрхэнд буй ашиглан албадах зарчмаар хүчирхэж явалдсан бол 3 жил хүртэл хугацаагаар хорьж ял шийтгэвэл зохино.
Хэрэв хүчирхэн явалдах явдлыг хэд хэдэн хүн хамтран үйлдсэн бол 5 жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэвэл зохино.
- 1942 он
165 дугаар зүйл. Эмэгтэйчүүдийг хурьцлын холбоонд албадан хавчиж оруулах буюу эсвэл эд амьдарлага ба албан тушаалын талаар эрхэндээ байсан эмэгтэйчүүдтэй зүй бус арга маягаар явалдах болбол 5 жил хүртэл хугацаагаар хорьж шийтгэвэл зохино.
- 1961 он
89 дүгээр зүйл. Эрхшээлдээ байгаа хүнтэй тулган хавчиж хурьцал үйлдэх.
Албан тушаал, эд материал буюу бусад байдлаар өөрийн эрхшээлд байгаа хүмүүсийг тулган шахаж хурьцал үйлдвэл 3 жил хүртэл хугацаагаар хорьж шийтгэнэ.
- 1986 он
114 дүгээр зүйл. Эмэгтэй хүнийг тулган хавчиж хурьцал үйлдэх
Албан тушаал, эд материалын болон өөр байдлаар эрхшээлдээ байгаа эмэгтэй хүнийг тулган хавчиж хурьцал үйлдсэн бол гурван жил хүртэл хугацаагаар хорих буюу хорин таван мянгаас нэг зуун мянга хүртэл төгрөгөөр торгох ял шийтгэнэ.
- 2002 он
Зохицуулаагүй
- 2015 он
12.4 дүгээр зүйл.Бэлгийн дарамт учруулах
1. Хохирогчид ажил, албан тушаал, нэр төр, алдар хүнд, эд хөрөнгө, сэтгэл санааны, бусад байдлаар хохирол учруулах үр дагавар бүхий тэвчишгүй орчин үүсгэж бэлгийн харьцаанд орох сэдлээ үг хэлээр, биеэр, өөр хэлбэрээр илэрхийлсэн, эсхүл бэлгийн харьцаанд орохыг шаардсан бол нэг сараас гурван сар хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл нэг сараас гурван сар хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ.
2. Энэ гэмт хэргийг хүүхдийн эсрэг үйлдсэн, эсхүл энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан аргаар хохирогчид дарамт учруулж бэлгийн харьцаанд орсон бол нэг сараас нэг жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл нэг сараас нэг жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ.
(Энэ зүйлийг 2017 оны 5 дугаар сарын 11-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон)
АББД нь хүний эрхэм чанар, эрх тэгш боломж, шударга цалин хөлс, аюулгүй хөдөлмөрлөх орчинг үгүйсгэдэг. Эсрэгээрээ зохистой хөдөлмөр нь хүнийг хөгжлийн төвд аваачдаг. Аливаа хуулийн хамгаалал нь эрэгтэй, эмэгтэй, залуу байхаас үл хамааран хүн бүр зүй бус үйлдлийн эсрэг зоригтой дуугарах, тэмцэх боломж олгодог. Цаашилбал мөлжлөгөөс ангижруулж, тогтвортой хөгжлийг залж хурдасгадаг. Иймээс Тогтвортой хөгжлийн 5, 8, 10 дугаар зорилгыг хэрэгжүүлэхээр нэн даруй хийх алхам бол хуулиар АББД-ыг хориглох юм.
2021.01.26