Эдүгээ “COVID-19” цар тахлын хямрал дэгдсэнээс хойш дэлхийн 36 сая хүн халдвар авч, нэг сая гаруй хүн нас бараад байна. Энэ гамшигт цар тахал араасаа эдийн засгийн хямрал дагуулж олон сая хүнийг ядуурал, ядуурлаас үүдэлтэй эрсдэлд оруулах болов. Улс орон бүр иргэдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалах нь нэн тэргүүний зорилт гэж үзэж байна.
Ер нь вирусын аюулт халдвараас урьдчилан сэргийлэх, хүн төрөлхтний бодож олсон, хамгийн үр дүнтэй ганц арга бол вакцин. Вакциныг тариулсны дараа хүний биеийн дархлааны систем идэвхжиж, халдварын эсрэг-биет гаргаж эхэлдэг. Вирус-эсрэг биетийн нэгдлийг хүний бие махбодыг халдвараас хамгаалах үүрэгтэй, том эсүүд (макрофаг) залгиж устгадаг. Үлдсэн эсрэг биет нь тухайн вирусыг дахин орж ирэхэд таньдаг.
Шинэ вирусын эсрэг вакциныг хүнд тарих хүртэл 1-1.5 жил болдог. Вакциныг эхлээд өндөр хөгжсөн орнуудад лабораторид гаргаж аван, туршилт хийж баталгаажуулдаг. Дараа нь ДЭМБ-аас зөвшөөрөл өгсөн вакциныг үйлдвэрлэж эхэлнэ. Эцэст нь вакцинаа найдвартай ханган нийлүүлж, хэрэглээнд оруулдаг.
Вакциныг үгүйсгэх хандлага
Дархлаажуулалтад зарцуулсан 1 ам. доллар нийгэм, эдийн засагт 44 ам. долларын үр өгөөж болдог. Гэсэн хэдий ч олон улс оронд вакцины эсрэг бүлэг, хөдөлгөөнүүд байдаг. Тэд вакциныг харшил, аутизм гэх мэт өвчин үүсгэдэг, хүн ер нь байгалийн дархлаагаараа байх ёстой гэж эсэргүүцдэг. Гэвч эдгээр үндэслэлүүд нь ямар ч ор үндэсгүй болохыг эрдэмтэд нотолчихсон ажээ.
Ядуу буурай орнууд гэлтгүй эдийн засгийн хөгжил, боловсролын чанар өндөр орнуудад хүртэл вакциныг эсэргүүцэх бүлэг хүмүүс байдаг. Вакциныг эсэргүүцэх хандлага нь нийгмийн эрүүл мэндийн салбарт тулгардаг томоохон сорилтуудын нэг. Хэрэв хамрагдалтын хувь хэмжээ буурвал дагаад халдварт өвчний тархалт нэмэгдэх болдог. Өнөөдөр вакцин нь жил бүр 3 сая хүний амь эрсдэхээс хамгаалж байна.
Хүртээмж
Вакцин шинээр гаргаж авах үйл явц судалгаа шинжилгээнээс эхлээд, үйлдвэрлэх хүртэл маш өндөр зардалтай. Тиймээс хүн амаа хүртээмжтэй хамруулах нь буурай хөгжилтэй орнуудад хүнд, тулгамдсан асуудал. НҮБ-ын Хүүхдийн сан (UNICEF буюу ХС) МУ-д вакцин нийлүүлэхэд онц чухал үүрэгтэй оролцож ирсэн.
ХС нь дэлхийн 190 оронд хүүхдийн эрх, хөгжил, эрүүл мэндийг хамгаалах, хоол тэжээл, дархлаажуулалтад туслалцаа үзүүлдэг. ХС бас вакцин худалдан авагч дэлхийн хамгийн том байгууллага. Жил бүр 100 гаруй оронд зориулж хоёр тэрбум тун вакциныг товлолт дархлаажуулалт болон бусад халдварт өвчний эсрэг худалдан авч байна.
Манай орны хүйтэн сэрүүн уур амьсгалаас болоод жилийн дөрөвний гурав нь томуугийн улирал. МУ вакцинаа ХС-аар дамжуулан хөнгөлөлттэй үнээр авдаг. Жишээ нь 100 гаруй ам.долларын үнэтэй вакциныг ХС-аар дамжуулан 10 орчим ам.доллараар авдаг. Авахад үнэ нь ийнхүү хямдарч байгаа ч, хүн бүрд хүргэхэд үнэтэй, наад зах нь 20 ам.доллар зарцуулдаг.
Манайх бол вакцин үйлдвэрлэгч биш харин худалдан авагч орон. Иймээс эрүүл, аюулгүй, чанартай вакцин худалдан авч иргэдээ дархлаажуулахад ихээхэн анхаардаг. Энэ ажлыг зохицуулсан Дархлаажуулалтын тухай бие даасан хуультай (2000 он). Энэ хуулиар МУ зөвхөн ДЭМБ-аас баталгаажуулсан, гэрчилгээтэй вакциныг НҮБ-ын Хүүхдийн санд харьцангуй хямдаар захиалж авдаг. Засгийн газраас төсвийг нь гаргаж, 0-15 насны бүх хүүхдээ вакцинд хамруулдаг.
Коронавирусын эсрэг вакцин
Дэлхийн олон оронд судалгааны байгууллагууд, вакцин үйлдвэрлэгчид коронавирусын халдварын эсрэг вакцин гаргаж авахын төлөө хүчтэй өрсөлдөж байна. Олон вакцин гарах нь үнэ бууруулахад нөлөөлнө. Жишээ нь, хойд хөрш ‘Спутник-5’ вакцин гаргаснаа зарлаад буй. Зарим орон түүнийг нь худалдан авч эхэлжээ. Хятадад бас боловсруулж, туршилт хийж байна. АНУ-д Ерөнхийлөгчийн сонгуулиас өмнө одоо туршиж буй зарим вакцинаа зөвшөөрөх тухай ярьж байна.
Одоогоор манайх НҮБ-ын Хүүхдийн сан, ДЭМБ зэрэг олон улсын байгууллагуудтай хамтран эрсдэлт бүлгийн хүн амаа эхний ээлжинд дархлаажуулахаар ажиллаж байна. Эрсдэлт бүлэгт архаг өвчтэй, жирэмсэн эмэгтэйчүүд, хүүхдүүд, 60-аас дээш насны болон тэргүүн эгнээнд ажиллаж буй эрүүл мэндийн ажилчид ордог.
Халдварт өвчин бол зөвхөн нэг хүний биш нийгмийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдлын тухай асуудал. Ийм ч учраас аливаа халдварт өвчин тархах үед дархлаажуулалтад хамрагдах нь иргэн бүрийн үүрэг.
2020.10.08