Ковид-19 цар тахалтай дэлхий даяар дайн зарлаад найман сарын нүүр үзэж байна. Хүн төрөлхтөн эрүүл мэндээсээ гадна, ажил төрөл, ахуй амьдралаараа хохирсоор байна. Цар тахлаар одоогоор 20 сая хүн өвдсөний 742 мянга нь нас баржээ. Дэлхийн хамгийн хүчирхэг орон АНУ-д нийт халдвар авсан болон нас барагсдын дөрөвний нэг нь ногдов.
Улс орон бүр өргөн фронтоор цар тахлын тархалттай тэмцэж, бүх нөөц бололцоогоо шавхсаар байна. Монголд одоогоор нийт 297 хүн халдвар авснаас, 269 нь эдгэрч, хүний амь нас эндээгүй. Халдвар авсан бүх хүн гадаадаас ирсэн бөгөөд тэдний гурав нь гадаадын иргэд бусад нь Монголчууд.
ЭМЯ Ковид-19-ын тухай анхны сэрэмжлүүлгийг олон нийтэд нэгдүгээр сарын эхээр өгчээ. Хамгийн урт, 4709 км-ээр хиллэдэг, БНХАУ-тай харьцдаг бүх боомтоо хоёрдугаар сарын дундаас, төдөлгүй бүх хилээ хааж, улсаас орох, гарах хөдөлгөөнийг бүрэн зогсоов.
Хүний эрхийн асуудал
Төр засгийн хил хаах гэнэтийн шийдвэр гадаадад байсан олон айл өрх, оюутан, залуусыг гацааж, гэр бүлээс нь тусгаарлан, эх орондоо ирж чадахгүйд хүргэв. Засгийн газар 50 гаруй тусгай үүргийн нислэг зохион байгуулаад байна. Монгол Улс хилээ хааснаас хойш 49 улсаас 16 мянга гаруй иргэн эх орондоо иржээ. Дэлхий дахинаа цар тахлын тархалт буурахгүй байгаа учир эх орондоо ирэх хүсэлтээ гуравдугаар сард Монголын 3 мянган иргэн гаргаж байсан бол наймдугаар сард 11 мянга болоод байна. Үндэсний авиа компани МИАТ өмнө нь нисч байгаагүй АНУ, Австрали зэрэг орнууд руу ч тусгай нислэг хийв.
Гадаадын олон хотод олон зуун Монгол хүн мөнгөгүй, орон байргүй хүнд нөхцөлд хоног төөрүүлж байгаа учир төр засгийг яаралтай туслах, татаж авахыг иргэд шаардаж байна. Тэд нэгдэж ‘Гадаадад гацсан монголчууд’ нэртэй хөдөлгөөн үүсгэжээ.
Олонхын эрх ашгийг хамгаалахын тулд цөөнхийн суурь эрхийг зөрчиж байгааг энэ хөдөлгөөнийхөн онцолж байна. Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглалын 13.2-т “Хэн боловч аливаа улс орныг, түүний дотроо эх орноо орхин явах, эх орондоо эргэж очих эрхтэй” гэж заасан. Манай Үндсэн хуулиар зөвхөн онц байдал зарласан тохиолдолд л хүний зорчих эрхийг хуулиар түр хугацаанд хязгаарлаж болно. Гэтэл МУ-д онц байдал зарлаагүй. Энэ хөдөлгөөнийхөн мөнгө хөрөнгө байхгүй бол төсвийн зардлаа тана, хөшөө дурсгал барихаа хойшлуул, хүнээ л хурдан татаж ав гэж байгаа. Энэ саналыг нийт иргэд ч дэмжиж байна.
Буурай орны зовлон
Төр засаг ч иргэдээ аль болох хурдан авчрахыг зорьж байна. Өмнөхөөсөө олон тусгай нислэг хийх, очиж авах орны төр засгаас тусламж хүсч байна.
Тусгай нислэгээр хүнд өвчтэй, жирэмсэн, нялх хүүхэдтэй эмэгтэйчүүд, өндөр настнуудаа юуны өмнө авчрах бодлого барьж иржээ. Иргэдийг зорчихоос өмнө нэрсийг нь гаргаж, вирусын шинжилгээ аль болохоор авч, нислэгийн туршид хянах, эх орондоо ирмэгц нь 21 хоног тусгаарлаж, халдвар авсныг нь эмчилж байна. Бусад орон шиг тусгаарлалтанд 14 биш 21 хонуулж, гэртээ 14 хоног өөрийгөө тусгаарлахыг шаардаж буйн гол шалтгаан нь 18 дахь хоногтоо цөөнгүй хүнд вирус илэрсэнд байгаа юм.
Олон хүнийг зэрэг тусгаарлах байр сууц хүрэлцэхгүй, ялангуяа тахлаар өвчилсөн хүнийг эмчлэх тусгай зориулалтын шаардлага хангасан ор манайд цөөхөн ажээ. ХӨСҮТ гэх зориулалтын ганц эмнэлэг 250 ортой, хажууд нь таван жил барьж буй барилга (Bio Safety Lab Level 3) ашиглалтанд орвол 60 ор нэмэгдэх ажээ. Хэрэв энэ тахал дотооддоо алдагдаж, бусад орнууд шиг хүмүүс олон зуугаараа зэрэг өвдвөл, зориулалтын энэ эмнэлэг нь 310 хүн л авна гэсэн үг. Мэдээж улс, хот, аймаг, дүүргийн эмнэлгүүдийг дайчилна. Гэхдээ боловсон хүчнээ бэлдэх, сургах шаардлагатай. Одоо өдөр шөнөгүй ажиллаж буй 200 гаруй эмчийн хагас нь саяхан сургалтанд хамрагджээ. Тэд цөөхүүлээ ч хамгаалалтын битүү хувцастай аль болохоор удаан тэсч, онгоцонд ч, эмнэлэгт ч ажил үүргээ тэвчээртэй, хичээнгүйлэн гүйцэтгэж байгааг нь бид талархан харж байна.
Монголд ирсэн хүн бүр тусгаарлагдсан байр, хоолондоо нийлээд хоногт 50 мянган төгрөг (17.5 америк доллар) төлж байгаа нь бодит зардлаа ч нөхдөггүй. Зориулалтын биш зарим байруудын нөхцөл муу байна. Төлбөрийг нь уян хатан болгож, тусгаарлах байруудыг ангилан, сонголттой болгох шаардлагатай байна. Зочид буудлууд ч тусгаарлахад өргөн оролцох болно.
Иргэд, аж ахуйн нэгжүүд сайн дурын хандивын аян өрнүүлжээ. Улсын онцгой комисс 7.4 тэрбум төгрөгийн хандив авч, зарцуулснаа зарлажээ. ЭМЯ 775 сая төгрөгийн хандив, гадаадаас авсан тусламжаа юунд ашигласан тайлангаа ил тод болгохыг иргэд хүлээж байна. Засгийн газар зарим хөрөнгө оруулалтаа зогсоож, эрүүл мэндийн санхүүжилтээ 118 тэрбумаар нэмэгдүүлсэн тодотголыг 2020 оны төсөвт оруулах төслийг УИХ-д өргөн бариад байна.
Гадаадад гацсан болон эх орондоо буй иргэд бодит байдлыг сайтар ойлгож, халдвараас өөрсдийгөө бүхий л боломжоороо хамгаалан, урьдчилан сэргийлэх нь хүн нэг бүрийн үүрэг, онцгой хариуцлага болоод байна.
2020.08.13