Сингапур Улс бүх иргэдээ хэрхэн орон сууцжуулж чадсан тухай өмнөх нийтлэлдээ бичсэн. Харин энэ удаа тэр бүх орон сууцыг хэрхэн санхүүжүүлсэн тухай, иргэдийнхээ нийгмийн хамгааллыг хэрхэн баталгаажуулсан тухай танилцуулж байна. Иргэдийн нийгмийн хамгааллын бүх төлбөрийг нэгдсэн санд хуримтлуулж, өндөр өгөөжтэй удирдан, хүн бүрийн амьдралын нөхцлийг сайжруулахад оновчтой ашиглаж чадсан Сингапурын “Хуримтлалын төв сангийн (Central Provident Fund)” тухай энд ярих болно.
Монголчууд нийгмийн даатгалын сангийнхаа үр шимийг зөвхөн тэтгэвэрт гарахдаа, эмнэлэгт үзүүлэхдээ л хүртдэг гэж ойлгодог. Тэгвэл Сингапурын төрийн бодлого боловсруулагчид иргэдийнхээ орон сууц, эрүүл мэнд, өндөр насны хэрэгцээг хангах хамгийн оновчтой гарц нь нийгмийн хуримтлалын сан гэж үздэг. Тэнд энэ сангаа манайх шиг даатгал гэхээсээ илүү хувь хүний хуримтлал гээд, тухайн хүн, түүний гэр бүл нь ямар нэг хэлбэрээр буцааж авах ёстой хөрөнгө нь гэж үздэг. Тэтгэврийн шимтгэлээ нэрийн дансандаа төлдөг хүн бүр орлогодоо нийцсэн орон сууц авах боломжийг энэ сан олгодог.
Даатгал гэдэг нь ямар нэг осол гэмтэл гэх мэт гарч болох, бас гарахгүй ч байж болох эрсдлээс хамгаалах тухай ойлголт. Тэгвэл тэтгэврийн нас л гэхэд эрсдэл биш, заавал тохиох хорвоогийн жам билээ.
Сингапурын Хуримтлалын төв сан
Энэ улсад нийгмийн хамгааллын философи нь манайхаас зарчмын ялгаатай. Нийгмийн хамгаалал гэдэг ойлголт нь
- Ажлын ёс зүй, хувийн хариуцлагатай байх буюу хуримтлалтай, хувийн хадгаламж, даатгалтай байх
- Гэр бүлийн дэмжлэг буюу гишүүд хоорондын дэмжлэг, хуримтлалын сангаасаа нөгөө гишүүндээ шилжүүлэх (ялангуяа эхнэр нөхөр, эцэг эх, үр хүүхдийн нэрийн дансны хооронд шилжүүлэг хийх)
- Хамтын хариуцлага хүлээх буюу нийтийн ашиг тусын төлөө сайн дурын ажил хийхэд урамшуулалтай байх
- Төрийн халамж, тусламж үзүүлэх буюу орон сууц авах, эмнэлгийн тусламж авахад төр нэмж төлөх гэх үндсэн дөрвөн хэсгээс бүрддэг.
Энэхүү ухаалаг бодлогын ачаар иргэд нь хуримтлалын санд оруулж буй мөнгөнийхөө үр шимийг ирээдүйд биш, өнөөдөр хүртэж чаддаг. Хатуу зарчмаа чанд баримталдаг учир манайх шиг нэг өдөр тэтгэврийн зээлийг “тэглэх” зэрэг иргэдээ ялгаварлан гадуурхах үйлдэл гардаггүй. Ийм нөхцөлд “туулайчлах” боломжгүй учир, иргэд энэ сандаа бүрэн итгэж нийтээрээ тэгш, шударгаар шимтгэлээ төлдөг аж.
Британийн колонийн засаг захиргаа хувийн хэвшлийн ажиллагсдад зориулсан тэтгэврийн санг 1955 онд анх бий болгосноор тус сангийн түүх эхэлжээ. Тэр цагаас хойш эдүгээ нийгмийн хамгааллын олон төрлийн үйлчилгээ үзүүлдэг, өвөрмөц хэрэгсэл болж өөрчлөгджээ. Сангийн засаглалыг бие даасан, тусгай хуулиар зохицуулдаг, үйл ажиллагаа нь Хүний нөөцийн яамны харьяанд байдаг. Сангийн удирдах зөвлөл нь ажил олгогч, шимтгэл төлөгч, Засгийн газрын талаас тус бүр 2 гишүүн, бусад 7 гишүүн, УЗ-ийн дарга, дэд дарга гэсэн бүрэлдэхүүнтэй.
Эдүгээ 3.9 сая хүн 149 мянган ажил олгогчдын хамт сар бүр албан журмаар шимтгэл тус санд төлж, нэрийн дансандаа орлогоо төвлөрүүлж байна. Ажил олгогч 17, хувь хүн 20, нийт 37 хувийг цалингийн орлогоосоо төлдөг. Иргэн бүр 35 нас хүртлээ нийт төлсөн шимтгэлийн 23 хувийг энгийн, 6 хувийг тусгай, 8 хувийг эрүүл мэнд/даатгалын гэсэн гурван дансанд оруулна. Харин энгийн дансны хувь нь нас ахих тусам бага багаар буурдаг бол, тусгай дансных 55 нас хүртэл өсч байснаа цаашаа буурдаг, эрүүл мэндийнх үргэлж бага багаар өсдөг. Энэ санд хуримтлагдсан хөрөнгө тэтгэвэр, эрүүл мэнд, орон сууцны санхүүжилтэнд хуулийн дагуу зарцуулагддаг. Энэ схем бол сарын 6000 синг.доллар хүртэлх орлогод л зөвхөн хамааралтай.
Өндөр насны тэтгэврийг энгийн ба тусгай дансны үлдэгдлийн нийлбэрээр тооцож олгоно. Өнөөдөр Сингапурын хоёр хүн тутмын нэг нь 85, гурван хүн тутмын нэг нь 90 наслаж байна.
Хүснэгт 1. Сингапурын нийгмийн даатгалын шимтгэлийн хувь хэмжээ
Нэрийн дансны хуримтлалыг багадаа 4, дээшээ 6 хүртэлх хувийн хүүтэй Засгийн газрынхаа эрсдэлгүй, үнэт цааснуудад хөрөнгө оруулалт хийдэг. Сингапурын Засгийн газрын бондууд S&P, Moody’s, Fitch зэрэг олон улсын зээлжих зэрэглэл тогтоодог компаниудын үнэлгээгээр хамгийн найдвартай буюу AAA зэрэглэлтэй байдаг.
Мөн энгийн ба тусгай дансны эзэн хуримтлалаа өөрийн сонголтоороо бусад хувьцаа, үнэт цаас зэрэгт хөрөнгө оруулж болдог. Гэхдээ аливаа эрсдлийг хаах үүднээс дансны үлдэгдэл 20,000 сингапур доллараас доош байхыг хориглодог гэх мэт тодорхой хязгаарлалттай.
Сингапурын Хуримтлалын төв сангийн загвар бол шимтгэлд суурилсан тэтгэврийн бодит хуримтлалын буюу буцааж авах тогтолцоо юм. Гэхдээ өөрсдийнхөө нийгмийн онцлог, иргэдийн хэрэгцээг хангах зорилготой, хөгжил дэвшлийг тусгасан нийгмийн бодлогоор агуулгын хувьд баяжин тэлсээр өнөөгийн өвөрмөц, өгөөжтэй тогтолцоо болж хувирсан. Хуримтлалын төв сан бол цалинд суурилсан баталгаат тэтгэврийн, эв санааны тогтолцооны (Анх О.Бисмаркын Германд бий болсон) мөнгөний үнэгүйдэл зэрэг эрсдлийг хуваалцсанаараа онцлогтой. Сингапурчууд ч энэ загвараа чөлөөт зах зээлийн ‘зөнд нь орхи’ зарчмаас тэс өөр гэж үздэг. Энэ сан нь хувь хүний болон хамтын хариуцлагыг хослуулсан, төрийн идэвхтэй дэмжлэг бүхий, иргэдийн амьдралын баталгааны загвар аж.
Монголын алдаа
Монгол улсад бүр социалист нийгмийн үеэс эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг улсын төсвийн нэг хэсэг гэж үзэж ирсэн. Ардчилсан хувьсгалаас хойш нэрийн данстай болгох гэж М.Энхсайханы Засгийн газар оролдсон ч бүтээгүй, Н.Энхбаярын Засгийн газар төсвийн хэсэг гээд бүр хуулиар баталгаажуулжээ.
Манайд нийгмийн даатгалын сан тэтгэврийн, тэтгэмжийн, эрүүл мэндийн, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний, ажилгүйдлийн гэсэн 5 даатгалаас бүрддэг. Эрүүл мэндийн даатгалын санг оруулахгүйгээр үлдсэн 4 төрлийн сан өнгөрсөн оны сүүлээр 1.1 их наяд төгрөгийн үлдэгдэлтэй байгааг салбарын сайд С.Чинзориг ‘Дефакто мэтгэлцээн’ нэвтрүүлгээр орохдоо хэлж байв. Гол асуудал нь тэтгэврийн сан. Одоогоор хүн амын дийлэнхийг залуучууд бүрдүүлж буй цагт алдагдалтай байгаа тул хүн ам насжиж буй ойрын ирээдүйд байдал улам хүндэрнэ.
Шинэ зуун гарснаас хойш эдгээр сангууд уул уурхайн орлогоос төсвөөр дамжсан хамааралтай, нийгмийн дундаж давхаргыг тэлэхдээ төсвийн дахин хуваарилалтанд л дан ганц найдаж ирэв. Төр засгийн нийгмийн бодлого нь бодит байдал дээр зорилтот бүлэгтээ чиглээгүй, хавтгайруулан бэлэн мөнгө тараасан, сонгуулийн поп амлалт болж хувирсан. Хэдийгээр хэрэгцээтэй хэсэгт бэлэн мөнгө тараах нь зүйтэй гэдэг ч, зорилтот бүлэгтээ чиглээгүй бол үр ашиггүй зардал болдгийг Монголд сүүлийн 10 гаруй жилийн туршлага харуулж байна.
Харин нийгмийн даатгалын сангаараа дамжуулан иргэдийнхээ суурь хэрэгцээг хангахад чиглүүлж чадвал дундаж давхарга тэлдэг болохыг Сингапурын туршлага батлаж байна. Манай өнөөгийн зөвхөн шимтгэл төлдөг хэсгээс нь жил бүр ахиу авч, нийгмийн чанаргүй үйлчилгээг бүх нийтийг хамруулан хуваарилдаг тогтолцоог цаашид үргэлжлүүлэх боломжгүй нь тодорхой боллоо. Монголчууд нийгмийн даатгалын тогтолцоогоо Сингапурын туршлагаар төвлөрүүлсэн, нэрийн дансны хуримтлал болгон өөрчлөх шаардлагатай байна. 2021 оноос эхлэн нийгмийн даатгалаа шинэчилж, одоо байгаа сангийн төлбөрийг Баялагийн сангаас барагдуулах цаг болжээ.
2020.05.07