Олон улсын Жааз хөгжмийн од Такеши Обаяаши Монголд

Төгөлдөр хуурч Такеши Обаяаши Үндэсний Баяр Наадмын өмнөхөн, таван орой Монголын үзэгчдэд гайхамшигтай тоглолтоороо бэлэг барив. Эзэн Хаан Нарухитогийн Монгол улсад хийсэн төрийн айлчлалтай давхцсан Наран улсын соёлын энэхүү төлөөлөгчийн концерт жааз хөгжмийн яруу, дулаан эгшгээр сонсогчдын сэтгэлийг сэргээж, сонорыг мялаав. Түүний, контрабасс хөгжимчин Ц. Мөнгөнтовч (Товчоо), бөмбөрчин Х. Билигжаргалтай (Билгээ) хамтарсан гурвал нь Fat Cat Jazz Club-ыг Улаанбаатарын жааз хөгжмийн олон улсын түвшний голомт болгов.

Хөтөлбөр нь өргөн цар хүрээтэй: төгс ур чадвар, амьд зохиомжийн манлайлал, урсгалын гарал үүслийг хүндэтгэсэн агуулгаар дүүрэн байв. “Beyond Affinity,” “Passing the Horizon,” “Foresight,” “Blues for the Road,” зэрэг эх бүтээлүүд, мөн сонгодог ба орчин үеийн жаазын алдарт аясыг амилуулж, оюун бодлыг амрааж, алжаал тайлсан онцгой үдшүүд байлаа. Такеши Обаяашитай уулзаж урлагтаа зориулсан сэтгэл, авьяас чадвараа төлөвшүүлсэн замналынх нь тухай ярилцсанаа уншигчиддаа хүргэж байна.

А.Ж. Та жаазад анх хэрхэн дурласан тухайгаа ярина уу? Танд багш, шүтдэг хөгжимчин байсан уу? Эсвэл ямар нэгэн үйл явдал нөлөөлсөн үү?

Т.О. Би багаасаа л хөгжимд дуртай байсан. Гэхдээ жааз тоглоно гэж боддоггүй байлаа, тоглоход их хэцүү гэж боддог байв. Харин 18 настай байхад АНУ-ын Бостон хотын Berklee College of Music-ийн профессор Японд ирж, тав хоног жааз хөгжмийн семинар хийсэн. Семинарт нь суухад надад их хөгжилтэй санагдсан. Сүүлийн өдөр профессорын тоглосон концерт нь амьдралын минь хамгийн сэтгэл хөдөлгөсөн мөчүүдийн нэг байлаа. Тайзан дээр хөгжмөөр харилцаж буй хөгжимчид үнэхээр гайхамшигтай санагдсан. Хөгжим нь блюз маягийн, хөгжимчин тус бүрийн хувь хүний онцлог нь гэрэлтэж байсан ч багийн ажиллагаа нь гайхалтай зохицолдож байв. Тэд бие биенээ дэмжиж маш гоё тоглож байсан. Тэр л энерги, хамтын ажиллагаанд нь дурлаж, АНУ-ыг зорьж жаазад суралцахаар шийдсэн.

Миний анхны жааз төгөлдөр хуурын багш бол Joanne Brackeen. Тэрээр Art Blakey ба Jazz Messengers хамтлагт 70-аад онд нэгдсэн анхны эмэгтэй жааз төгөлдөр хуурч. Тухайн үед би жаазын талаар юу ч мэддэггүй байсан. Түүний ганцаарчилсан хичээлд анх ороход л “Чи гайхалтай төгөлдөр хуурч болох юм байна,” гэж хэлсэн. Тэр үг нь одоо болтол надад эрч хүч өгдөг.

Ээж маань төгөлдөр хуурын багш. Хөгжмийн сонсголоо ээжийнхээ хэвлийнд байхаасаа л дасгалжуулж эхэлсэн байх. Аав маань цахилгаан гитар тоглодог, рок хөгжимд илүү дуртай. Нот уншдаггүй ч блюз тоглодог. Миний дүү бол колоратурын сопрано, Барок хөгжимд мэргэшсэн. Одоо Италид барок дуурийн найралд дуулдаг.

Би 3-9 насандаа сонгодог төгөлдөр хуурт суралцсан ч, нот унших дургүй тул больсон. Ихэнхдээ J-Pop, Pokémon гэх мэт видео тоглоомоос сонсголоороо тоглох дуртай байв. Нэг удаа, Зул сараар Pokémon-ын видео тоглоомтой болохыг хүссэн. Гэтэл Өвлийн өвгөн надад Испанийн алдартай жааз төгөлдөр хуурчийн CD-г бэлэглэсэн. Тухайн үед дуртай тоглоомоо аваагүйд харамссан ч, одоо бодоход тэр бэлэг миний мэргэжилд маш чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм билээ. Тэр CD-ийн дуунуудыг одоо болтол цээжээр санаж байна.

Berklee-д суралцахын хамгийн сайхан зүйл нь багш нар оюутнуудтайгаа хамт тоглодог хөгжимчид шигээ харьцдаг байв. Алдарт хөгжимчин David Santoro ба Danilo Pérez нараас би зөвхөн техник бус, сэтгэлгээний арга барилд суралцсан.

А.Ж. Та 2016 онд, Jacksonville Jazz Piano гэж алдарт шагналыг хүртсэн, тэр жил “Manhattan” цомгоо гаргасан. Тус шагналыг хүртсэн Японы анхны жааз төгөлдөр хуурчийн хувьд энэ үйл явдал таны уран бүтээлд хэрхэн нөлөөлсөн бэ?

Т.О. Жаазад суралцаж эхэлсэн цагаасаа л би импровизаци хийж байхдаа хамгийн гоё аялгууг зохионо гэж мөрөөддөг байлаа. Одоо ч тэр мөрөөдөлдөө хүрээгүй байгаа ч, энэ өндөр зорилго тавьснаараа уран бүтээлийн урмаа хөглөж явдаг.

2009 онд Jacksonville тэмцээнд оролцоод 3-р байр эзэлж байв. Тэр жил 1-р байрыг Испанийн төрөлхийн хараагүй төгөлдөр хуурч Ignasi Terraza ялсан. Түүний хөгжим нь гайхалтай гоё, маш дулаан өнгө аястай. Сонсогчид хөгжмийг нь даган дэмжиж, эрч хүч нь улам чангарч байсныг би ажигласан. Тэр үнэхээр гайхалтай. Хараагүй хүн биднээс илүү ялгаатайгаар суралцдаг байж магадгүй гэж бодсон шүү.

Тэгээд намайг дахин уралдаанд оролцохыг зөвшөөрвөл би Игнаси шиг эрч хүчийг бүтээж 1-р байр эзлэнэ гэж өөртөө зорилго тавьсан. Эхний хэсэгт тэмцээнээс олгосон хэмнэлийн багтай тоглож өөрийн зохиосон бүтээлээр хувь хүний онцлогоо харуулсан. Дараагийн хэсэгт нь жааз стандарт, хурдан хэмнэлтэй бүтээлээр өөрийн сахилга бат, хөгжүүлсэн техникийн ур чадвараа харуулсан. Гурав дахь хэсэгт нь би удаан блюзийг сонгосон. Жааз нь блюзээс гаралтай тул миний үргэлж хүндэтгэж явдаг урсгал. Тэгэхэд л хар арьст үзэгчид “Тийм ээ! Яг зөв! Бид сүмд байна уу даа?” гээд л инээлдэж байлаа. Үндсэндээ Си бимоль блюзээр шууд импровизаци хийчихсэн юм. Надад урьдчилан бэлдсэн сэдэв ч байгаагүй. Гэтэл тоглож дуусмагц л үзэгчид галзуу мэт уухайлан баярлаж байв.

Ингэж би тэмцээнд түрүүлж билээ. Америк үзэгчид надад маш их эрч хүч өгсөн. Тэд өөрсдийнх нь соёлын өв болох хөгжмийг тоглосон Азийн гадаад хүнийг тэгж халуун дотноор хүлээж авсанд би үнэхээр баярласан. Хар арьст хүмүүс хүнд цаг үеийг даван туулсан ч, хэнийг ч арьс өнгөөр нь ялгадаггүй, харин зүрх сэтгэлээр нь дүгнэдэг. Үүнийг би үргэлж санаж, хөгжмөөрөө дамжуулан үзэгчиддээ яг ийм хандлагаар эрч хүч өгөхийг эрмэлздэг.

А.Ж. Манай орон коммунист тогтолцоотой байсан учраас жааз хөгжмийн урсгал нь харьцангүй шинэлэг үзэгдэл. Энэ урсгал чөлөөт илэрхийлэл, амьд зохиомжоор дамжуулан хүүхдийн шүүмжлэлт сэтгэлгээг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг гэж боддог. Та консерваторит хичээл заахдаа манай залуусын тухай ямар сэтгэгдэл төрсөн бэ?

Т.О. 20 настай байхдаа “Би яаж өөрийгөө хөгжүүлэх вэ?” гэдэгт анхаардаг үе. Монголын залуусын дунд тийм хандлагын зэрэгцээ “Бид энэ жаазын урсгалыг хамтдаа яаж хөгжүүлэх вэ?” гэсэн эрмэлзэл хүчтэй байгаа нь надад их сайхан санагдсан. Боломж байвал би хувь нэмрээ оруулахыг хүсч байна. Хичээл заахдаа сурагч бүр хөгжимд ямар их хайртайг нь мэдэрсэн. Тиймээс өөрийн мэргэжлийн туршлагаасаа хуваалцахад надад урамтай байлаа. Би хөгжмөө давтахдаа зөвхөн ур чадвараа сайжруулах гэж бус, хөгжмийг илүү гүн хайрлахын тулд юм шүү гэж бодож давтахыг хичээдэг.

Олон залуу жааз төгөлдөр хуурчидтай уулзах боломж гарсанд их баяртай байна. Хөгжмөөсөө таашаал авч, нийгэмдээ хувь нэмэр оруулсан чухал хөгжимчин олон төрнө гэдэгт итгэлтэй байна. Нэг оюутан өдрийн хоолон дээр “Та 18-тайдаа жааз анх тоглоод Нью-Йоркд амжилтанд хүрч чадсан юм чинь би ч чадна гэж бодож байна” гэж хэлсэн. Энэ үгийг сонсоход үнэхээр их урам орсон! Би түүний насанд байхдаа өөрийгөө дэлхийгээр аялаж, Японы хамгийн том поп одтой хамтран ажиллана гэж төсөөлж ч явсангүй.

Залуус жааз хөгжмийн сургуульд ихэвчлэн уламжлалт, стандарт дуунуудаас суралцдаг. Харин бодит амьдрал дээр сургуульд заадгаас өөр зүйл шаардагддаг. Шинэ үеийн хип-хоп, нео-сөүл, синтезатор, цахилгаан басс зэрэг ондоо зүйл тоглох хэрэгтэй болдог. Тиймээс би залуучуудтай хамт тоглохдоо хөтөлбөртөө хуучин ба шинэ төрлийн дуунуудыг хослуулахыг хичээдэг. 2000-аад оны эхэн, 90-ээд оны үед жаазын алдарт домгууд амьд байсан тул төгсөгчид сайн тогловол хэн нэгний хамтлагт ороод өдөр бүр сайжрах боломжтой байв. Өнөөдөр ийм боломж багассан учраас би залуу хөгжимчдөд тийм орон зайг бий болгоход нь дэмжиж ажиллахыг хүсдэг.

А.Ж. Таныг чадварлаг төгөлдөр хуурчаас гадна авьяаслаг удирдагч болохыг анзаарлаа. Өөр соёл, гарал үүсэлтэй хөгжимчидтэй хамтарч ажиллахдаа та манлайллын ямар зарчмыг баримталдаг вэ? Японы хамгийн том поп одтой ажиллах ямар байсан бэ?

Т.О. Misia-тай хамтарч ажиллаад, поп урсгал нь огт өөр төрлийн шоу болдгийг ойлгосон. Тэдний философи нь жааз хөгжимчдийнхөөс өөр юм билээ. Гэхдээ 10,000 гаруй үзэгчдийг хэрхэн цэнгүүлхээ сайн мэддэг. Misia Японы хамгийн шилдэг дуучдын нэг тул миний хувьд маш том бүрэлдхүүнтэй хамт олны хандлага, харилцааг зохицуулж ажиллах шаардлагатай байсан. Миний дассан арга барил нь түүний хувьд шинэлэг байсан тул намайг хамтлагийнхаа удирдагчаар сонгосон байх л даа. Тэрээр нарийн сахилга баттай, мэргэжлийн, хүчтэй дуучин учраас миний өдөр бүр өөрөөр тоглодог арга барилыг хүлээн зөвшөөрч, өөрөө импровизаци хийх болсон. Хамтлагийн гишүүдийн хувьд ч мөн адил.

Япон маягийн манлайлал бол дээрээс доош бус, гишүүн бүрийн авьяасыг нь үнэлж, зөв газар нь тодруулан, өөрөөр нь манлайлуулах зохицолд оршдог. Гэхдээ би энэ арга барилд Нью-Йоркт хамт ажилласан хөгжимчдөөс суралцсан. Америкт бүтээсэн триог маань TBN гэдэг. Бид аялалын тоглолтоо бүтээхдээ төлөвлөгөөндөө импровизаци хийх нөхцлийг бүрдүүлсэн тул өдөр бүр хөгжмийн ертөнцийн шинэлэг зураг дүрслэгдэж байлаа. Хамтран зүтгэгчид маань аюулгүй замаар явах бус, хаана хүрэх нь мэдэгдэхгүй зүгт зориглон орж, эцэст нь маш сонирхолтой үр дүнд хүрдэг байсан учраас концерт их сонирхолтой болж байв. “Beyond Affinity” сингл маань энэ туршлагыг илэрхийлсэн бүтээл юм. Хэмнэл нь Африкийнх, харин гол ая нь эерэг бөгөөд уянгын чанартай өвөрмөц бүтээл болсон.

Удирдагчийн хувьд надад тулгардаг сорилтуудын нэг бол юу хэлэх, юу хэлэхгүйгээ сайтар боддог л доо. Гэхдээ Билгээ, Товчоо хоёрт зүгээр л хөгжмөөрөө харуулахад л ойлголцож, гайхалтай зохицолд хүрч байлаа. Тэд өөрсдөө хэлүүлэлтгүйгээр ойлгож, өдөр бүр улам сайжирсаар байсан. Энэ бол миний хувьд маш том бэлэг юм. Эцсийн зорилго бол үзэгчдэд л гайхалтай мэдрэмж төрүүлэх нь чухал учраас би тоглолтын үеэр чадах бүхнээрээ үзэгчдийг жаазад улам бүр дурлуулахыг хичээдэг. Үүний төлөө бид бүх чадлаа дайчилсан.

Японы эртний шашинд байгальтайгаа харилцаж, олон бурхан шүтдэг уламжлал бий. Үүний адил жааз хөгжим ч олон боломжтой санагддаг. Хэрэв би нэг аргыг үгүйсгэж хэт нарийн хянах юм бол миний хөгжих боломж багасна. Тиймээс би бүх зүйлийг сонсож бодоод, яаж эвлүүлж бүтээл болгох вэ гэдэгт анхаардаг. Магадгүй энэ бол Шинтогийн өмнөх цаг үеийн адил зөвхөн нэг зарчимд баригдахгүй байхыг сануулдаг байх.

А.Ж. Танай триогийн хөгжим оюуныг амрааж, сэтгэл баясгаж аль ч улс орон, соёлын хил хязгаараас үл хамааран дулаан илчээр хүмүүсийн зүрх сэтгэлийг гийгүүлж буйд их талархаж байна. Та Монголоос ямар сэтгэгдэлтэй буцах вэ ?

Т.О. Бидний хөгжмөөс тийм мэдрэмж авсанд үнэхээр баярлалаа. Би жаазыг сонгосон гол шалтгаан бол… Ер нь акустик хөгжмийн зэмсгийн дулаан өнгө аяс надад маш чухал л даа. Тэр л өнгийг сэтгэлээсээ үзэгчдэд хүргэх гэж тоглодог. Би хамт тоглож буй хүмүүсийнхээ сэтгэл, бүтээлч чадвартай холбогдохыг хүсдэг. Триог миний нэрээр нэрлэсэн ч би хамтрагчдаа бүгдийг нь удирдагч гэж бодож ханддаг. Бүгд санаагаа чөлөөтэй илэрхийлж, хамтдаа бүтээх тэр мөч л жаазыг ид шидтэй болгодог.

Хирошимад 7 настайдаа, хоёрдугаар ангидаа нэгэн шүлэг цээжилж билээ. Морины тухай Монголын эртний домгоос сэдэвлэсэн 60-аад оны Япон зохиолчийн шүлэг. Тэр жил манай ангид мөн хөөмийч ирж дуулсан. Бас морин хуур тоглосныг санаж байна.

Товчоог контрабассын соло тоглоход би энгийн минор аккордын бүтэцтэй эгшиг зохиосон. Гэтэл урьд нь хэзээ ч сонсож байгаагүй гайхалтай аялгуу, хэмнэлийг бүтээж миний сэтгэлийг их хөдөлгөсөн. Би түүний зохиосон тэр ертөнцөд нь хамт очиж, хамт мэдрэхийг хичээсэн. Энэ бол Ази гаралтай бидний хувьд өрнөдийн арга барилаар өөрсдийн өв уламжлалаа дахин таньж ойлголцсон маш онцгой мөч байсан. Ийм л мөчүүдээс өрнө дорнын соёлыг холбосон гүүр баригддаг байх. Жаазыг заавал америкийн блюз стилээр тоглож сэтгэлд хүрнэ гэсэн журам байхгүй. Бид өрнөдийн туршлагтаа суурилж — Товчоо Мюнхенээс, би Америкаас — өөр өөрсдийн соёлын онцлог, гарал үүслээрээ шинэлэг зүйл бүтээсэн учраас надад Улаанбаатар хот мартагдашгүй сэтгэгдэл төрүүлсэн.

Монголын залуус ийм гайхамшигтай жааз клуб байгуулаад хөгжүүлж буй нь үнэхээр сайхан. Бие биенээ хүндэлж дэмждэг, жааз хөгжимд дурлагсдын хүрээ улам тэлнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Монголын залуу хөгжимчид жаазын энэ сайхан соёлыг хөгжүүлж буй зүтгэлийг нь би нутагтаа буцаж очоод дурсах болноо.

А.Ж. Маш их баярлалаа.

Такеши Обаяашийн хөгжим зөвхөн ур чадвараар зогсохгүй, сэтгэлийн дулаанаар хүмүүсийг ойртуулдаг нь тоглосон дуу болгоноос нь гэрэлтэж байв. Түүний багш Joanne Brackeen-ий үгээр хэлбэл: “Жааз бол өөрийн бодол, мэдрэмж, туршлагаар дамжуулан өөрөөрөө байх урлаг — чиний үнэний илэрхийлэл юм.” Хөгжмөөрөө сэтгэлийн үнэнээ хуваалцсан, соёлын заагийг холбосон амьд гүүр бүтээгч жааз хөгжимчид улам олон үзэгчидтэй болох болтугай.