Хаа нэг тохиолдох байгалийн гамшиг, олон нийтийг хамарсан үймээн, улс төрийн тогтворгүй нөхцөл байдлаас болж богино хугацаанд хэлбэлздэг дэлхийн ЭДИЙН ЗАСАГ өнөөдөр Корона вирусаас болж сүүлийн хэдэн жилд тохиолдоогүй өндөр уналт, доройтол, шок амсаж байна. Нөхцөл байдал үүнээс ч хэцүү болохыг салбарын мэргэжилтнүүд сануулаад буй. Гэвч энэ цаг үед, энэ үеэс ч өмнө хамгийн ноцтойд тооцогдож байсан иргэдийн “СЭТГЭЛ ЗҮЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН АСУУДАЛ” хэрхэн өөрчлөгдөх бол?
Эдийн засгийн хямралын үед АЖИЛГҮЙДЭЛ хамгийн их нэмэгддэг. Ажилгүйдэл нэмэгдэхээр иргэд стресстэж, сэтгэл зүйн байдал тогтворгүй болж эхэлдэг. Тэгэхээр сүүлийн 20 жилд тохиолдсон эдийн засгийн хямралын үед болон түүний дараа иргэдийн сэтгэл зүйн эрүүл мэнд хэрхэн өөрчлөгдсөн талаарх судалгааны дүгнэлтүүдийг хүргэж байна.
- Эдийн засгийн хямралтай үед сэтгэцийн эрүүл мэндтэй холбоотой жороор хэрэглэх эм болох антидепрессант, сэтгэц нөлөөт эмийн жор бичилт 11%, эрэгтэйчүүдийн эмийн хэрэглээ 9%-аар нэмэгддэг байна. Энэ судалгааны үзүүлэлт нь ажилгүй болсон болон ажилдаа хэвээр үлдсэн хүмүүст аль алинд нь ажиглагдаж байсан бөгөөд нийт 16,482 эмэгтэй, 6,835 эрэгтэй ажилчид бүгд сэтгэл хямралтай эсхүл түгшүүртэй гэж оношлогдсон байна. (Chen & Dugger, 2014).
- АНУ-ын хамгийн том 25 үйлдвэрийн 11,625 ажилтан 2008-2009 оны эдийн засгийн их хямралаас хойш нэг жилийн дараа тэдний хар тамхи, мансууруулах бодисны хэрэглээ, нойрны эмийн хэрэглээ эрс нэмэгдсэн байсан байна. Мөн хэдий ажилтай үлдсэн ч гэсэн эдийн засгийн уналт эхэлснээс хойш ажилчдын эмнэлэгт хэвтэх, амбулаторын үзлэгт ажлын цагаа зарцуулах нь мөн нэмэгдсэн байдаг байна. Сонирхолтой нь ажилгүйдэл 1%-аар нэмэгдэхэд өндөр настнуудын эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэх магадлал 3,2%-аар нэмэгддэг байна.
- Эдийн засгийн хямралын үед болон түүний дараах жилүүдэд сэтгэцийн өвчний тархалт ихэсдэг байна. Тухайлбал сэтгэл гутрал, донтолт, амиа хорлолтын түвшин эрс нэмэгддэг байна. (Cooper,2011; Marmot, Bloomer & Goldblatt, 2013; WHO 2007)
- Залуучууд ажилгүй болох магадлал их байдаг ба тэдний цалин бага, дараагийн ажлын байрны олдоц муу тул сэтгэл зүйн эрүүл мэндийн сөрөг илрэлүүд нь 10 жилийн туршид ч үргэлжлэх боломжтой. (Marmot, Bloomer & Goldblatt, 2013)
- Ажилгүй болох магадлал өндөртэй хүмүүс ихэвчлэн боловсрол багатай хүмүүс байдаг.
- Грек болон Нэгдсэн Вант улсад 2007 – 2010 оны хооронд амиа хорлолт 7-17% хувиар өссөн байхад Итали, Швед улсад буурсан байна. Учир нь энэ 2 улсын нийгмийн халамж болон хамгааллын хөтөлбөр нь үр дүнгээ өгсөн байна.
Харамсалтай нь эдийн засгийн хямралаас үүдсэн сэтгэл зүйн эрүүл мэндийн асуудал нь эдийн засаг шиг хурдан сэргэлт авдаг зүйл биш. Хамгийн багадаа л 10 жил зарим тохиолдолд түүнээс ч олон жилийг өрх гэр, хувь хүмүүсийн амьдралыг өөрчилж, өмнөхөөс нь дордуулж, аз жаргалтай амьдрах нөхцлийг хааж орхидог. Боловсролын түвшин тааруу, чанартай боловсрол, тэгш боломжоор хангагдаагүй байх нь сэтгэл зүйн тулгамдсан асуудалтай байх урьдач нөхцөл байдал. Харамсалтай нь энэ байдал урт хугацаанд үргэлжлэхээрээ эмгэг болно, түүнийг нь эмчлэх, туслах бодлого манай улсад байхгүй. Тиймээс хувь хүн өөрөө л өөрийнхөө сэтгэл зүйн тогтвортой байдал, эрүүл мэндэд анхаарахаас өөр сонголтгүй юм.
2020 оны 4-р сар
Д.ЛХАМСҮРЭН, Сэтгэл Судлалын Үндэсний Төвийн сэтгэл судлаач