Дэлхий дээр бүрэн утгаараа крипто-үндэстэн болох гэсэн шинэ төрлийн “уралдаан” улс орнуудын дунд өрнөж эхлээд байна. Чухам аль улс нь хууль эрх зүйн болоод бусад нөхцлүүдээ шинэчлэн сайжруулж блокчейнд суурилсан технологиудыг хөгжүүлэх таатай орчныг бий болгох вэ? Түүгээрээ дамжуулан хэрхэн дэлхий дээр техник технологийн хувьсгалд зориулагдан эргэлдэж байдаг асар их хөрөнгийн урсгалыг өөрсдийн эдийн засгаа хүчирхэгжүүлэн, хөгжлийнхөө зорилтод хүрэхэд ашиглаж чадах вэ? Улс орнууд дор бүрнээ блокчейн болоод бусад тархалтат бүртгэлийн технологиудыг лавшруулан судлаж олон янзын туршилт хийж байна.
Тэдгээр орнууд нь блокчейныг зөвхөн биткойн төдийхнөөр хэмжилгүй институцийн хэмжээний инноваци хэмээн хүлээн зөвшөөрсний үндсэн дээр маш олон сонирхолтой сэдэл бүхий үндэсний хэмжээний туршилтуудыг хийж байгаа юм.
Арабын Нэгдсэн Эмират улсын Дубай хот төрийн албаны ажлыг хүнд суртал багатай мөн илүү үр ашигтай болгох хэтийн зорилго бүхий “Дубайн Блокчейн Стратеги”-ийг гаргасан бөгөөд энэ проектын хүрээнд 2020 он гэхэд төр, төрийн үйлчилгээний бүхий л бичиг баримтуудаа блокчейнд хөрвүүлэх зорилт тавин өөрсдийн старт-апуудтай хамтран ажиллаж байна.
ОХУ-ын Холбооны Монополийн эсрэг Хороо (The Federal Antimonopoly Service of the Russian Federation) мөн Сбербанк хамтран проект хийсэн бөгөөд гол зорилго нь “тархалттай бүртгэлийн системд мэдээлэл, бичиг баримт хадгалах мөн уг системийг ашиглагч бизнесийн болоод төрийн байгууллагуудын хооронд баримт бичиг солилцох хурд, чанарыг сайжруулан илүү найдвартай болгох” хэмээн тодорхойлсон байна. Энэ проектын эхний шатны туршилтуудад Аэрофлот, Оросын нүүрс мөн Фортеинвест гэсэн томоохон тоглогчид хамрагдсан юм.
БНХАУ-ын Ерөнхийлөгч жил бүр Бүх Хятадын ШУ-ны Академийн зохион байгуулдаг хурал дээр блокчейн технологи, хиймэл оюун ухаан мөн эд зүйлсийн интернэт нь дэлхийн эдийн засгийн бүтцийг орвонгоор нь өөрчлөн шинэчлэж буй бөгөөд Хятад улс ч үндэсний хөгжлийн бодлого, стратегидаа чухлаар авч үзнэ хэмээн байр сууриа илэрхийлсэн.
Хэдийгээр албан ёсоор зарлаагүй боловч АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн Шинжлэх Ухаан Технологийн зөвлөл 2017 оны тавдугаар сард блокчейнд суурилсан финтекийн R3 CEV тэргүүтэй хэд хэдэн старт-апуудтай албан уулзалт зохион байгуулсан ба туршилтууд Цагаан ордны зүгээс хийгдсээр байгаа юм.
2017 оны зургаадугаар сард АНУ-ын Дотоодын Аюулгүй Байдлын Алба өөрсдийн Жижиг Бизнесийн Инновацийн Судалгаа хөтөлбөрийн хүрээнд 29 старт-апуудад тус бүр нь 100.000 долларын гарааны санхүүжилт өгснөөс 6 нь блокчейн ашиглан хувийн мэдээллийг найдвартай хадгалах, аюулгүй байдлыг сайжруулах зорилгоор ажиллаж байна.
Азийн санхүүгийн төв Сингапур аль хэдийн блокчейныг хүлээн зөвшөөрч хамгийн анхны Блокчейн институцийг 2017 оны долоодугаар сард байгуулсан. Эл институцийг Сингапурын Эдийн Засгийн Хөгжлийн Удирдах Зөвлөл IBM корпорацитай хамтран байгуулсан бөгөөд хамтрагчаар Сингапурын Мөнгөний Бодлогын Хороо, Мэдээлэл Харилцаа Холбооны Хөгжлийн Хороо зэрэг багтсан байна. Сингапур нь блокчейн болон түүнд тулгуурласан криптовалютуудыг санхүү эдийн засгийн ирээдүй гэж харж байгаа нь өөрсдийн хууль эрх зүйн орчноо блокчейнд суурилсан старт-апуудад тааламжтайгаар бий болгосноос харж болох юм.
Австрали улс 2040 он гэхэд одоогийн байгаа зам тээврийн системийг халж блокчейн руу бүрэн шилжсэн байна гэсэн зорилго тавьжээ. Тэдний экспертүүд блокчейны peer-to-peer буюу хүнээс хүнд эсвэл machine-to-machine хооронд хийгдэж болох ухаалаг төлбөр тооцооны систем цаашлаад аливаа хакерын халдлагад өртөх магадлал бага харилцан итгэлцлийг бий болгодог шинж чанарт нь тулгуурлан цоо шинэ ухаалаг, аюулгүй тээврийн систем үүснэ гэж үзэж байгаа юм.
Дээр дурдсан бүхэн бол өөдрөг жишээнүүд. Үнэхээр дэлхийн бүх улс үндэстнүүд хурд хүч мэдэн блокчейны хувьсгалд орсон уу гэвэл үгүй. Ихэнх нь бусад нь яах нь вэ, бид яадагшуу юм билээ, юу ч гэсэн эднийг харъя гэсэн идэвхгүй, эмээсэн эсвэл өөрсдийн крипто-эдийн засгийг хэрхэн бүтээн босгохоо мэдэхгүй бага зэргийн гайхсан бас үл ойлгосон байдалтай байгаа юм. Гэхдээ зүгээр хараад суусны төлөөс нь хожмоо эдийн засгийн мөн хөгжлийн хоцрогдлоор гарч болох аюултай.
Газар зүйн хувьд блокчейн нь Цахиурын хөндийгөөс төрөн гарсан уу гэвэл тийм гэхдээ блокчейнд суурилсан гайхалтай шинэлэг санаа, проектууд зөвхөн тэндээс төрөн гарч байна уу гэвэл үгүй юм. Энэ технологийн гайхамшигтай чанар нь дэлхийн хаана ч түүнд суурилсан шинэ шийдэл бүхий супер аппликэйшнийг боловсруулан хөгжүүлж болох бөгөөд үнэн хэрэгтээ өнөөдрийг хүртэл бий болсон проектуудын дийлэнх нь хөгжиж буй зах зээлд бий болж дараа нь хөгжилтэй орнуудын зах зээл рүү нэвтэрч байгаа юм. Эдийн засаг нь байгалийн баялагт төвлөрсөн мөн гадаад худалдаа нь хоёр хөршөөсөө шууд хамааралтай байдаг монголын хувьд энэ бол алтан боломж.
Хэдийгээр уг технологийг АНУ-д бүтээсэн боловч Америкийн нүсэр хуулийн тогтолцоо мөн засаглалын хэлбэрт блокчейныг дорвитойхон нэвтрүүлэхэд хүндрэлтэй. Аль улс хурдан шалмаг байж зөв, таатай хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлнэ тэр улс блокчейн болоод бусад дэвшилтэт технологиудыг нутагшуулан үр шимийг нь хүртэх боломжтой. Монгол улс өгөгдсөн өгөгдлүүдээ зөв ашиглан хурдацтайгаар өөрсдийн крипто-эдийн засгаа бойжуулан бий болгож чадах уу? Ер нь бид Блокчейндэх үү эс Блокчейндэх үү? Хэрвээ Блокчейндэх бол хэрхэн яаж ухаалгаар бас оновчтойгоор?
2018 оны 6-р сар
Б.Гэрэлмаа, АНУ-д төвтэй Steppe Tech компанийн гүйцэтгэх захирал