Хэн түрүүлж бүртгүүлнэ тэр эрхээ авах үндсэн зарчим бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нэр, шошгыг бүртгэх, хамгаалахад үйлчилдэг. Манай улсад үүнийг Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хуулиар зохицуулдаг. Ийнхүү хэн түрүүлж бүртгүүлснийг урамшуулахдаа хуулах, хулгайлахыг хориглож шударга өрсөлдөөнийг хангах ёстой байдаг.
Хууль зүй, дотоод хэргийн яамнаас танилцуулж, олон нийтэд хэлэлцүүлж буй Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хуулийн төсөлд төрийн бүртгэлийн үйлчилгээг шударга, чанартай явуулах нөхцлийг бүрдүүлэх олон сайн өөрчлөлтийг санал болгосон байна. Үүнд барааны тэмдэг эзэмшигч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр тэмдгээ 5 жилийн турш ашиглаагүй бол бүртгэлийг хүчингүй болгох 33.1.3-р заалт, гаргасан мэдүүлэгт сонирхогч этгээд эсэргүүцэл гаргах 8.10-р заалтыг дурдаж болно.
Олон улсад “registration in bad faith” гэж нэрлэдэг нэгэн чухал асуудлыг одоогоор Монгол Улсын хуулиар шууд зохицуулдаггүй. Дээрх төсөлд ч энэ асуудлыг зааж өгөөгүй байна.
Бодит жишээ
1-р жишээ: Боловсруулсан хүнсний бүтээгдэхүүнд Монгол Улсад барааны тэмдэг бүртгүүлсэн нэг компани тэдний бүртгүүлсэн нэртэй яг ижил нэрийг хүнс, эрүүл мэнд, эрүүл ахуй гэх мэт олон салбарт бэлгэвчнээс эхлээд хүүхдийн тэжээлийн сүү хүртэл хэдэн мянган нэр төрлийн бараа, үйлчилгээнд авсан байхыг олж мэдэв.
2-р жишээ: Монголын нэг компани Хятад улсаас угаалгын нунтаг, савлагааны материалтай хамт бөөнөөр нь оруулж ирж, бүтээгдэхүүнээ “Х” нэртэйгээр худалддаг байв. Гэтэл нэг өдөр өөр нэг монгол компани “Х” нэрийг бид Оюуны өмчийн газар бүртгүүлсэн тул та нар манай оюуны өмчийн эрхийг зөрчсөн, бидэнд төлбөр төлөхгүй бол байцаагчид хандана гэж лүндэн буулгав. Лүндэн буулгагчид нь хэдэн арван бүтээгдэхүүний нэрийг Оюуны өмчийн газар бүртгүүлсэн боловч түүнийгээ огт үйлдвэрлэж, худалдаалдаггүй ажээ.
3-р жишээ: Нэг гадаадын компани дистрибьютерээрээ дамжуулж монголын зах зээлд барилгын материал нийлүүлдэг. Бүтээгдэхүүнийхээ нэрийг гадаад улсад барааны тэмдгээр бүртгүүлсэн боловч Монгол Улсад бүртгүүлээгүй байсан байна. Гэтэл дистрибьютерийнх нь бизнесийн түнш байж байгаад салсан өөр нэг монгол компани хувь хүний нэр дээр бүтээгдэхүүнийх нь нэрийг Оюуны өмчийн газар бүртгүүлэхээр мэдүүлэг гаргасан байв.
Хуулийн төсөлд оруулах санал
Дээр дурдсан жишээнүүд нь манай улсад түгээмэл тохиолдож байна. Үйлдвэрлэл, худалдаа эрхлэж улс орны эдийн засагт хувь нэмэр оруулдаггүй зарим нэг нь шошго зарж, бусдыг шантаажлаж амьдрах итгэлээ “шударга ёс” хэмээн эндүүрч төөрөгдөх болжээ (Дефакто Газет № 60). Үүнтэй зэрэгцэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нэр, шошгын улсын бүртгэл “хоосон” бүртгэлээр дүүрч эхлэв.
Хууль бизнесийн анхдагч санаачилгыг хөхиүлэн дэмжиж, хуулагч завшигчдыг хазаарлаж байх ёстой. Иймээс хуулийн төслөөр Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хуулийн 5.2.12-т “шунахай, хавчин боогдуулах, завших гэх мэт шударга бус сэдэлтэйгээр бүртгүүлсэн бол” барааны тэмдгийг бүртгэхгүй гэж нэмэлт заалт оруулж өгөх шаардлагатай байна. Чингэхдээ “шударга бус сэдэлтэй” гэсэн ерөнхий ойлголтыг “bad faith” гэсэн олон улсын нийтлэг ойлголт болон Аж үйлдвэрийн өмчийг хамгаалах тухай Парисын конвенцийг баримталж нарийвчлан тайлбарлаад амьдралд хэрэгжүүлж болно.
Үндэслэл
Олон улсад “trademark law” гэж англиар нэрлэдэг барааны тэмдгийн эрх зүй нь бизнес эрхлэгчид бараа, үйлчилгээ зах зээлд санал болгож, зах зээлийн өрсөлдөөнд оролцох урьдчилсан нөхцлийг бүрдүүлэх, улмаар чанартай, тогтвортой үйл ажиллагааныхаа ачаар амжилт олох, эрүүл өрсөлдөөний орчныг бүрдүүлэх зорилготой байдаг. Бидний гайхан биширдэг дэлхийг шинэчилсэн бизнесменүүд ийм л хуулийн орчны ачаар гарч ирж шинийг бүтээгч саятан болсон. Монгол Улсад ч ийм нөхцлийг бүрдүүлж байж худалдаа, бизнес өргөжиж, улс орны эдийн засаг сайжрахад нөлөөлнө.
Хэрэв Хууль зүй, дотоод хэргийн яамнаас олон нийтэд танилцуулсан төсөлд заасан хуулийн 8.10-р заалтыг УИХ-аар баталвал иргэд, бизнес эрхлэгчид барааны тэмдгийн шударга бус мэдүүлгийн эсрэг эсэргүүцэл гаргаж, урьдчилан таслан зогсоох эрхийн баталгаатай болох юм.
Монгол Улсын оюуны өмчийн бүртгэлийн мэдээлэл нь сүүлийн жилүүдэд ихээхэн сайжирч ирсэн. Оюуны өмчийн газрын бүртгэлийн мэдээлэл төдийгүй Дэлхийн Оюуны өмчийн байгууллагын Global Brand Database-д барааны тэмдгийн мэдүүлгийг нэн даруй мэдээлэх болсон. Ингэхээр төсөлд заасан 8.10-р заалт нь хоосон тунхаг биш амьдралд бодитоор хэрэгжиж, төрийн бүртгэлийн үйлчилгээг чанаржуулахад ач холбогдолтой байх болно. Хуулийн 5.2.12-т “шунахай, хавчин боогдуулах, завших гэх мэт шударга бус сэдэлтэйгээр бүртгүүлсэн бол” барааны тэмдгийг бүртгэхгүй гэсэн заалтыг нэмэхийн зэрэгцээ төслийн 8.10-р заалт дахь эсэргүүцэл гаргах эрхийг баталгаажуулвал шошго зарж, бусдыг шантаажлах оролдлогыг таслан зогсоох бодит боломжтой болно.
Олон улсад “bad faith” мэдүүлгийг бүртгэлийн шатанд хориглох нь нийтлэг гэдгийг Дэлхийн Оюуны өмчийн байгууллагын судалгаа харуулж байна. Ингэхээр санал болгож буй хуулийн заалт нь Монгол Улсын хувьд зайлшгүй хэрэгцээтэй төдийгүй, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн нийтлэг практик юм. Өргөн утгаараа энэ нь бизнес эрхлэгчид шударгаар өрсөлдөж, улс орныхоо эдийн засагт бодит хувь нэмэр оруулах нэгэн нөхцөл болно.
2019 оны 5-р сар
Дэлгэрийн Уянга, өмгөөлөгч, хууль зүйн доктор