Улс орнуудын эдийн засгийн хөгжлийн бодлогыг хөрөнгө оруулалт, үйлдвэрлэл, гадаад худалдаагаа дэмжих урамшуулал нь экспортоосоо илүү дотоодын зах зээлдээ хандсан, импортыг хязгаарлах, эсвэл хорихоор байвал дотогшоо харсан, харин үйлдвэрлэлээ дотоодын зах зээлд зориулах, экспортод гаргах, мөн дотоодын, эсвэл импортын бараа авах, хөрөнгө оруулалтыг гадаадад, эсвэл дотоодод оруулахын хооронд бараг ялгаагүй байвал гадагшаа харсан гэж ангилдаг.
Дотоодын зах зээл нь харьцангуй жижиг, том орнуудын дунд байрлалтай атлаа эдийн засгийн өндөр хөгжилтэй, иргэдийн амьдралын чанар нь хөршүүдээсээ дээгүүр болсон бараг бүх орон эдийн засгийн гадагшаа харсан стратегийг баримталж амжилтад хүрчээ. Тод жишээ нь Швейцарь, Бельги, Сингапур, Голланд, Люксембург, Израйл гэх мэт олон улсууд.
Эд бүгдээрээ Монголтой адилхан том хөршүүдийн дунд байршилтай, улс төрийн төвийг сахисан бодлого барьж бусдын хэрэгт хутгалддаггүй, хөршүүд нь үнэхээр төвийг сахисан гэдэгт нь бүрэн үнэмшсэн байдаг учир тухайн жижиг орны бизнес, иргэдийг өөрт нь аюул занал хэзээ ч учруулахгүй гэдэгт итгэсэн байдаг. Эдийн засгийн гадагшаа харсан бодлогыг улс төрийн бодлогоор баталгаажуулах нь олон жилийн алсын хараатай, сахилга баттай улс төрийн гүн ухаан байдаг.
Эдгээр чац бага ч чансаа дээгүүр орнууд хөршийнхөө том зах зээлийг өөрийнхөө давуу тал болгон ашиглаж чаджээ. Эдгээр бага орны иргэд хөршүүдийнхээ эх хэлээр, дээр нь олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн англи хэлээр бүрэн, чөлөөтэй ярих бөгөөд боловсролын бүх түвшинд юуг давуу тал болгохоо сайтар тооцсон байдаг. Хүүхдүүдээ том хөршүүдийнхээ түүх, соёлыг сайн судалж, өөрсдийн онцлогтой харьцуулан, мэдлэгээрээ давуу талтай болох ёстойг яс маханд нь шингээчихсэн байх юм. Тэд нийгмийн харилцаанд хүч, сэтгэлийн хөөрлөөс илүүтэйгээр эв, ухааныг илүү ашигладаг аж.
Жижиг орны бизнес том хөршүүдийн ялгааг хамгийн түрүүн олж хардаг, маш шаламгай хөдөлж чаддаг. Тэд хорвоо дээр болж байгаа техник, технологийн бүх ололт амжилтыг хамгийн түрүүн хэрэглэж, нэг хэсэгтээ гүйцэгдэхгүй байж чадаж байна.
Аливаа бизнест түрүүлж ордог учир өрмийг нь үргэлж авч чадна. Том хөршүүдийн бизнес гүйцээд ирмэгц аль хэдийнэ дараачийн бизнесээ эхлүүлчихсэн байх юм. Эдийн засгийн гадагшаа харсан бодлоготой учир энэ орнуудын банк санхүүгийн үйлчилгээ үргэлж харьцангуй илүү хөгжсөн байдаг.
Нэгэнт бүх хэл дээр ярьдаг үйлчилгээний ажилтнуудтай учир том хөршүүд худалдаа наймаагаа тэр жижиг орноор дамжуулах нь хурдан, найдвартай, бас транзит худалдаан дээр бол нөгөө хилээ давмагц үлдэгдэл төлбөрөө гүйцээж төлөх жишээтэй. Ийм орнуудын мөнгө нь хөрвөх чадвартай учир эдийн засаг нь харьцангуй тогтвортой, инфляц бага байдаг.
Эдийн засаг нь хурдан эргэцтэй, улс төр нь тогтвортой учир олон улсын том банк, санхүүгийн байгууллагууд, мөн бүс нутгийн олон улсын байгууллагууд, тив дамжсан корпорациуд өрсөлдөж уралдан, бүс нутгийн төвөө байгуулдаг. Улмаар дэд бүтэц онц хурдан хөгжиж хөрш орнуудын стандартыг уулзуулдаг учир эдийн засгийн бүх төрлийн зангилаа болж, түүнийг дагаад олон хүн ирж очиж, урт богино хугацаагаар суурьшин амьдрах тусам аялал жуулчлал, агаарын болон авто замын сүлжээ, зочид буудал, хоолны газрын үйлчилгээ өргөжин тэлж, түүнд нь ажиллах гэж том хөршийн хүмүүс өглөө нь ирээд орой нь, эсвэл долоо хоногоор ирээд буцдаг.
Улс орон баян болохын хэрээр иргэдийн нийгмийн халамж нь маш сайн, өндөр чанартай болж, гадаадаас түр ирсэн хүмүүсийн хувьд их үнэтэй болдог учир гадаадын хүн удаан амьдрахад ихээхэн мөнгө зарцуулна. Монгол Улсаа бид ингэж л хөгжүүлбэл оновчтой болов уу.
Бидэнд юу саад болж байна? Бид өөрсдөө. Дахин сэргээгдэхгүй байгалийн баялгаа ухаж авч олсон хөрөнгөө гадагшаа харсан бодлогоор зарцуулмаар байна.
Монголын бизнес хоёр хөршдөө хөрөнгө оруулж, үндсэн хөрөнгө, газрыг нь авч үйлдвэр байгуулан, тэр том зах зээлд нь өөрсдийнх нь хөрөнгөөр ажиллах цаг болжээ.
Монголын дотоодын зах зээл жаахан, эдийн засгийн алсын өгөөж бага учир том хөршүүдийн зах зээлийг, дараа нь дэлхийн зах зээлийг харж ажиллах цаг нэгэнт болжээ.Бид еврей нар шиг байж яагаад чадахгүй гэж.
Брюсcель-Улаанбаатар
2010.07.21