Монголд өнөөдөр 140 гаруй сонин (өдөр тутмын 15) сэтгүүл гарч, 24 телевиз, 20 гаруй радио болон төрөл бүрийн цахим сонин мэдээ, мэдээлэл цацаж байгаа нь Их Британи, Дани, Герман, Норвеги зэрэг хөгжилтэй улсыг ардаа орууллаа гэж Хэвлэлийн хүрээлэнгийн саяхны тоймд гарлаа. Энэ тоймд дурдсанаар “Долоо хоног тутмын 20 гаруй сонины дийлэнхийг МОНЦАМЭ агентлаг, “Эгэл” ХХК болон “Улаанбаатар хэвлэл” групп гаргаж, сэтгүүлийн зах зээлд борлуулалтын орлогоороо “Билэгт Дөлгөөн” ХХК, хамгийн олон сэтгүүл гаргадгаараа “Ирмүүн” агентлаг тэргүүлдэг ажээ. Хэвлэл мэдээллийн ийм олон хэрэгсэлтэй орны иргэд бид нэг талаас үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх эрхээр бүрэн хангагдсан мэт боловч нөгөө талаасаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн эрхшээлд өөрөө мэдэхгүйгээр орчихсон нь тэр эрх чөлөөгөө алдахад хүргэж магадгүй болжээ.
Харьцангуй олон тоогоор гардаг өдөр тутмын сонинуудын жинхэнэ эзэд нь хэн болох тухай ам дамжин ярьдаг бөгөөд хамгийн их гардаг сонин бүрийг агуулгаар нь улс төрийн аль намын, аль фракцынх болохыг бараг хүн бүр нэгэнт мэддэг болжээ. Сонин, телевиз, томоохон сайтуудын агуулгыг үндсэнд нь далд эзэд нь хянаж, шаардлагатай үедээ уншигчдын үзэл бодолд нөлөөлж байна. Монголын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд олон ургальч үзэл бодлоор аливаа асуудалд хандахын оронд нэг талын ашиг сонирхлыг илт хамгаалах хандлагатай боллоо. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд өнгөц харахад бүх төрлийн сэдвийг тусгаж байгаа мэт боловч өөрсдийн эзэд, тэдэнтэй холбоотой компани, улстөрчдийн үзэл бодлыг давуу эрхээр сурталчлах, эсвэл тэдний өрсөлдөгчдийг муулах арга барил газар авч байна.
Мөн хамтран ажиллах гэрээ гэгчийг байгуулан бэлтэй компани, хувь хүмүүсийг магтан дөвийлгөх, тэднийг шүүмжлэх ёстой үйл ажиллагааны холбогдолтой мэдээллийг нийтлэхгүй байх, эсвэл өнгөлөн далдалж бодлоготойгоор гуйвуулан тайлбарлах үзэгдэл гарч байна. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл нь хувь хүний үзэл бодол, сонголтод шууд ба шууд бусаар нөлөөлөх чадвартай үзэл суртлын хүчтэй зэвсэг юм. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл хэн нэгнийг залах суудал олдохгүй болтол магтаж, эсвэл хаях хонхор байхгүйд хүртэл муулж чаддаг учир түүнийг өрсөлдөгчөө гутаан зайлуулах, улс төрийн эрх олж авах, тогтоон хадгалахад ашиглах хандлага ажиглагдаж байна. 1998 онд батлагдсан Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хуульд тодорхой заалт, хязгаарлалт байхгүй учраас асар их мөнгөтөй хэн нэгэн Монголын хэвлэл мэдээллийн бүх хэрэгслийг онолын хувьд, нэг өдөрт худалдан авч болно. Тэгээд зөвхөн тэр хүн, түүний улс төрийн болон бизнесийн сонирхлыг дэмжсэн мэдээ мэдээллийг л цацдаг болоход иргэд юу ч мэдэхгүй сууж байх бололцоо бүрдээд байна.
Мэдээлэл даяаршиж буй эрин зуунд, мэдээллийн хэрэгслийн хамрах хүрээ, цацалтын хэлбэр, нэр тө- рөл, үйл ажиллагаа нь олон талтай болж байгаа өнөө- гийн нөхцөлд монголчууд бид хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээ жинхэнээр нь хараат бус, мэргэжлийн байлгах шаардлагатай боллоо. Энэ ажлыг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн эзэд, хувьцаа эзэмшигчид нь хэн болох, хэний гарт хэвлэл мэдээллийн аль хэрэгсэл төвлөрч байгааг олон нийт мэдэхээс эхлэх ёстой. Ардчилсан Монголын хэвлэл мэдээлэл хараат бус, шуурхай, мэдрэмжтэй байж чадахгүй бол гадаадын хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл өрсөөд бүх зүйлийг задалж, дүгнээд шуурхай биччихдэг, манайхан заримыг нь орчуулах төдий өнгөрдөг болох нь. Саяхан Оюутолгойн гэрээг өөрчлөх оролдлогын эргэн тойронд болсон үйл явдлууд үүний тод жишээ нь болов.
Манайд улс төрийн намууд, тэдгээрийн фракц бүр өөр өөрийн бизнесийн бүлэглэл, үзэл бодол, ашиг сонирхлоо хамгаалсан хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлтэй болж, нийгэмд нөлөөлөх хүрээгээ улам тэлэхийн тулд боломжтой хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдийг худалдан авч байгаа нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн төвлөрлийг эхлүүлээд байна. Үр дүнд нь сэтгүүлчид эздээсээ улам бүр хараат болж, эрэн сурвалжлах боломжоо боомилуулсан нь иргэд шударга, тэнцвэртэй мэдээлэл авах боломжоо алдсаар байгаагаар илэрхийлэгдэж байна. Бид хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл хэний өмчлөлд байгааг мэдэж чадвал хэн эрх мэдлийн жолоог атгаж байгааг шууд мэдэх болно. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн төвлөрлийг хязгаарлах, хэвлэл мэдээллийн олон ургальч үзлийг хамгаалах, сэтгүүл зүйн эрх чөлөө ба хэвлэл мэдээллийн бие даасан байдлыг хангахын тулд Монгол Улсад хэвлэл мэдээллийн хуулиа тодорхой болгох, юуны өмнө хэвлэл мэдээллийн байгууллага өөрийн үүсгэн байгуулагч, хувь нийлүүлэгч, тэдний эзэмшиж буй хувь хэмжээ, тэдгээрийн өөрчлөлтийг жил бүр олон нийтэд мэдээлэхийг шаардах цаг болжээ. Эцсийн эцэст хэвлэл мэдээллийн мэргэжлийн, хараат бус үйл ажиллагаа нь Монгол Улсад ардчилал, хүний эрх бүрэн хамгаалалтад, эргэж буцалтгүй байхын үндсэн баталгаа шүү дээ.
2011.10.26