Монголын эдийн засгийн ээлжит форум болох гэж байна. Улс орны хөгжлийн холбоотой олон арван бусад зөвлөлгөөнөөс энэ чуулга уулзалт юугаараа ялгаатай юм бэ?
Эдийн засгийн анхны форумыг 37 жилийн өмнө Швейцарын Давос гэдэг тосгонд зохион байгуулж дэлхий нийтийн өмнө тулгараад байсан эдийн засгийн асуудлуудаар олон орны нөлөө бүхий төр засаг, бизнэсийн удирдагчид, эрдэмтэн мэргэд хуран цуглаж, санал бодлоо хуваалцсан түүхтэй.
Нийгэм, эдийн засгийн асуудлуудыг шийдэхэд онцгой үүрэг гүйцэтгэж ирсэн хэлэлцүүлгийн энэхүү механизм Монголд 36 жилийн дараа л орж ирсэн хэрэг. Монголын эдийн засгийн форум гэж төрийн бус байгууллага бий болж энэ жилээс эхлээд жил бүрийн хавар хөгжлийн стратеги, хэрэгжүүлж байгаа арга замаа дахин нэг харж нягтлан хэлэлцэх зорилготой юм.
Энэ уулзалтанд төр засаг, бизнэс, эрдэм шинжилгээний болон төрийн бус салбарын манлайлагчид оролцон эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн тулгамдсан асуудлуудаар судалгаа баримттайгаар, чөлөөтэй хэлэлцэж, мэтгэлцэх учиртай. Ардчилсан улс нийгэмд ийм хэлэлцүүлэг заавал байх ёстой.
Ардчилсан бус улсад бол засгийн эрх баригчид, нийгэм хоорондын харилцаа нь нэг урсгалтай зам шиг болдог учир хөгжлийн асуудлуудаар өгөөжтэй шийдвэр гардаггүй.
Олон чухал асуудлууд, ялангуяа ажилгүйдэл ба ядуурал, үний хөөрөгдөл зэрэг нь ямар нэг шийдэлгүй олон жил явж газар авсаар, тодорхой нөхцөлд нийгэмд том тэсрэлт гарч, төр засаг нь эргэж, дарангуйлагчид нь эх орноосоо зугтаж, улс оронд үймээн самуун үүсч, иргэдийн хуримтлуулсан хөрөнгийг цөлмөн тонож улс төр, эдийн засгын давхар хямрал гардаг. Хамгийн шинэ жишээ гэвэл Тунис.
Ерөнхийлөгч Бен Али 23 жил төмөр нударгаар удирдсан ард түмнээсээ зугтан олон орон тойрон нисж буух зөвшөөрөл гуйсан боловч ганцхан Сауди Араб түүний онгоцыг нь “өөрийг нь ард түмэнд нь хүлээлгэж өгөх” зорилготойгоор хүлээн авлаа. Нийгэмд бодитой, ажил хэрэгч, гашуун ч гэсэн үнэнийг хэлсэн уулзалт, хэлэлцүүлэг байж л хөгжил дэвшил гарна.Хөгжилд хамтадаа гэсэн уриатай энэ жилийн форум дээр хэлэлцэх сэдэвүүд бол хүний хөгжил, хөгжлийн бодлого, засаглал болон дэд бүтэц гэсэн үндсэн дөрвөн асуудал. Жишээ болгож дэд бүтцийн хувьд юу хэлэлцэхийг яаж төсөөлж байгаагаа хуваалцья.
Тохирсон дэд бүтэц нь макро эдийн засгийн тогтвортой байдал, урт хугацааны хөгжлийн стратегитай нийлээд нийгэм эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийн үндсэн нөхцөлийг бүрдүүлдэг. Нөөцийн бодит хэмжээ нь геологи-хайгуулын түвшинд улам бүр нэмэгдэж байгаа ашигт малтмалын ордуудыг олборлон, борлуулах, үнэ цэнийг нь нэмэгдүүлэхэд ихээхэн хөрөнгө оруулалт шаардлагатай болж байна.
Монгол улсын хэмжээнд шаардлагатай байгаа цахилгаан станц, авто болон төмөр зам, нийгмийн болон бусад зөөлөн дэд бүтцийг барьж байгуулахда хичнээн хэмжээний хөрөнгө мөнгө шаардлагатай байгаа тухай нэгдсэн тоо бүрэн гараагүй байна. Одоогоор төр засгийн удирдлагын хэлж мэдээлж байгаагаас үзэхэд 5-р цахилгаан станц барихад 800 сая дол, шинэ онгоцны буудал барихад 500 сая дол энэ хоёр төсөл дээр Японоос урт хугацааны хөнгөлөлттэй зээл авах болтой, Хөгжлийн банк байгуулан шинэ бүтээн байгуулалт хийхэд үүнд Улаанбаатар хотод 100 мянган айлын орон сууц барих, хотын утаатай тэмцэх, аймгуудын төвийг засмал замаар холбох зэрэг 15 тэрбум дол, Таван толгойн орд газрыг ашиглахад 5 тэрбум ам.дол хэрэгтэй гэж гарч байна.
Гэтэл энэ их хөрөнгө мөнгө Монгол улсын засгийн газарт одоогоор байхгүй. Тэд Оюу толгойн төслөөс 250 сая дол урьдчилан зээлж авахаар тохирсоныхоо 100 саяыг нь аваад хүн бүрт тараасан. Үлдсэнийг нь удалгүй авч, төсвийн бусад мөнгөн дээр нэмээд 2012 оны сонгуулын өмнө хоёр намын хүн бүрт өгөхийг амалсанаа биелүүлэхэд 6.7 тэр бум дол хэрэгтэй. Зөвхөн энэ хэдийг нэмэхэд бараг 30 тэрбум ам дол шаардлагатай.
Энэ хөрөнгийн нэг хэсгийг засгийн газар баталгаажуулан Хөгжлийн банкны бонд гаргаж, үлдсэн хэсгийг нь хувийн хэвшлийг оролцуулан шийднэ гэнэ. Төр засгийн ачаалалыг багасган хувийн хэвшлийг оролцуулан “төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн” зарчимаар ажиллах тухай хуулиа ч гаргаад байна. Энэ хуулиар хувийн хэвшил дэд бүтцийг өөрсдийн хөрөнгөөр эхэлж барьж ашиглалтанд оруулаад дараа нь тодорхой хуваарийн дагуу төрөөс гаргасан зардлаа нөхөн төлүүлэх юм.
Энэ хууль гарсанаас хойш юу хийсэн ямар бэрхшээл учирч байгааг холбогдох талууд энэ форум үеэр ярилцах ёстой. Яг ийм хууль гаргаад ажиллассан орнуудад KPMG компанийн гаргасан судалгаагаар, таван төрлийн бэрхшээл тулгарч байна. Үүнд төслийг санхүүжүүлэхэд гардаг бэрхшээлүүд, засаг төрийн хөшүү хойрго үйл ажиллагаа, тэргүүн ээлжийн төслүүдийг тогтоохыг улс төржүүлэх, хувийн болон төрийн хэвшлүүдийн хоорондын үл итгэлцэл, болон авилга зэрэг орсон байна. Эдгээр нь манайд ч мөн тулгамдсан асуудлууд.
Эдгээр асуудлуудыг оновчтой яаж шийдэх тухай олон улсын туршлагатай хүмүүстэй хамтран ярилцах шаардлага байна. Энэ талаа тодорхой судалгаа хийсэн эсэх, яаж шийдэж байгаа тухайгаа эргэж нэг харах цаг болоод байна. Хамгийн гол нь цаашид юу хиих, ямар бүтэц, хэлбэрээ ажиллах тухайгаа нарийвлан тодорхойлох хэрэгтэй байна. Ийм хэлэлцүүлэг хийхгүй бол дэд бүтцийн төслүүд амжилттай хэрэгжихгүй, дэд бүтэцгүйгээр улс орон хөгжихгүй.
Эдийн засгийн форумын асуудал тус бүрийг хэлэлцэх бүтцээ эцэслэн боловсруулж байна. Оролцогчдын бэлтгэл, ажил хэрэгч чанараас энэ форумын амжилт, улмаар улс орны хөгжлийн хурдац хамаарна.
2011.01.19