Байгалийн зуд, хариуцлагын зудтай хавсарсан давхар зудтай хүндхэн долоо хоног өнгөрлөө Байгалийн зуд үргэлжилж бүх нутгаар цасан бүрхүүл тогтон, хүйтний эрч улам бүр чангарсаар дөчин хэм давлаа. Нийт малын нэг сая нь өлбөрөн үхэж, бүх нутгаар өвс тэжээл хүрэлцэхгүй болж, олон газар зам даваа цасанд дарагдаж, хүч туслалцаа хүргэх аргагүй боллоо. Улаанбаатарт байгаа орон нутгийн зөвлөлүүд хандивын арга хэмжээ зохиож, хөрөнгө мөнгө цуглуулан идэвхтэй ажиллаж байна. Харин аймаг, сумд өөрсдөө өвс, тэжээлийн нөөцөө аль зэрэг бүрдүүлсэн, хэн нь яаж өвөлд бэлдсэн тухай мэдээлэл гарахгүй байна. Зуд хэзээ л бол хэзээ болдог, хүнээс хамаардаггүй ирдэг тул зун дулаан цагт болзошгүй аюулаас сэрэмжлэн, бэлтгэлээ базаахаас өөр аргагүй.
Харин нөгөө зуд нь бол хүнээс шууд хамааралтай хариуцлагын зуд.
Олон жил шийдэхгүй, ужгируулсаар ирсэн асуудлуудаас зүй ёсоор урган гарч ирж байгаа үр дагавар. Бүх салбарт илрэх гэж буй их хямралын эхлэл. Олон жил нийтийн хөрөнгийг хэдхэн бүлэг нөхөд улс төрийн намын нэрээр гувчуулж, улс, хот, дүүргийн удирдлагад шургалж хувьдаа завшин, эмнэлэг сургуулийн хашааны газрыг зарж борлуулсны үр дүн. Хотын дэд бүтцийн хүчин чадалд төлөвлөөгүй ачаалал бий болгож, тухайлбал Нэгдүгээр амаржих газрын муу усны зайлуулах систем ачааллаа дийлэхгүй бөглөрч, халдварт нян тархсанаас энэ бүхэнтэй ямар ч хамаагүй, хорвоод дөнгөж мэндэлсэн дөрвөн хүүхэд нас барлаа.
Хариуцсан сайд, яам тамгын газрын холбогдох дарга нарын ярьж байгаагаар эрүүл мэндийн салбарын удирдлага ариутгалын бодис болон бичиг хэргээ ялгаж салгаж чадахаа байсан, хот дүүргийн удирдлага нь төсөв зардлыг нь цагт нь баталж өгдөггүй, баталсан ч үргэлж хасаж байдаг зэргээс болж арван эх хэвтэх өрөөнд гучин эх хэвтэж байна.
Мөнгө хөрөнгийн хувьд бол хотын Хурлын даргын “BMW 7” ангиллын болон хотын даргын “Лексус” маркийн хоёр тансаг машин авсан мөнгөөр нэг Амаржих газар уг нь барьж болно. Хот, дүүргийн бусад дарга нарын машинуудыг нийлүүлээд зарчихвал ахиад бас нэгийг барьчих юм л даа, уг нь. Ху намын ихэнхийг нь босгочихоод байгаа ордон, Ардчилсан намын барьж эхэлж байгаа, түүнээс өндөр харш хоёрт зарцуулах хөрөнгөөр бол бүх аймагт цоо шинэ эмнэлэг барьсан ч хүрнэ. Энэ тухай төр засгийн түшмэд огт бодохгүй. Тахлын үеэр найр хийлээ гэдэг л болж байна.
Хариуцлагын зудын үндсэн шалтгаан нь манай хууль тогтоох засаглал нь гүйцэтгэх засагллаа бүрэн булааж авснаас үүдэлтэй. Их хурлын бараг гуравны нэг нь төрийн сайд болох шахсан өнөөгийн засаглал энэхүү зудыг бүтээн бий болгогч. Их хурлын гишүүд адилхан гишүүн сайдтайгаа хариуцлага тооцож чадахгүй нь аргагүй. Өнгөрсөн найман жилд зургаан сайд солигдож байгаа нь ганц эрүүл мэндээр тогтохгүй бүх салбарт байгаа зовлон. Ёстой л нөгөө “Дээрээ суудлаа олохгүй бол доороо гүйдлээ олохгүй” гэдэг болж байна.
Одоо засгийн эрх барьж байгаа нөхөд бодит байдлыг хүмүүс тодорхой хэлж дургүйцэж байгааг ойлгож, холбогдох гишүүдтэйгээ хариуцлага тооцохгүй энэ маягаар яваад байвал улс оронд тогтворгүй байдал бий болно гэдгийг мэддэггүй бололтой. Шударга ёс нэгэнт байхгүй болсон учир эдийн засгийн харилцаанд гажилт үүсч, ажилгүйчүүдийн тоо нэмэгдэж, ядуучуудын арми сүүлчийн 15 жилийн турш нийт хүн амын 35 хувийг эзэлж байна. 2009 онд бусдын эд хөрөнгийг дээрэмдэх гэмт хэрэг 40, эд зүйлийг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх гэмт хэрэг бараг 90 хувь нэмэгдсэн нь үүнийг харуулж байгаа юм.
Сонирхлын зөрчил, авлигаар зэвсэглэсэн төр маань ашигт малтмалын салбараар дамжин орж ирэх гэж байгаа асар их мөнгийг үргэлжлүүлэн завших юм бол зөвхөн төр, засгийн түшмэд улам баяжиж, иргэд нь улам хоосорч байгаа өнөөгийн байдал улам хүндэрч, улс оронд ноцтой байдал үүсэж болно гэдгийг улс төрийн намууд ойлгохгүй байна уу, ойшоохгүй байна уу.
2010.01.27