7. ИТГЭЛИЙН ХҮЧ
“Би Монгол хүний саруул ухаанд итгэдэг” Энэ үггүйгээр, энэ итгэл үнэмшилгүйгээр С.Зориг агсан өөрчлөлт, шинэчлэлийг хийхэд хэцүү байсан байх. Хүн бүр өөр өөрийн дураар аашилж, нэгдсэн нэг ойлголтгүй, анхны зорилгоо бүрэн ухамсарлаагүйгээс замаас хазайсан ч байж болох юм. Ер нь бол С.Зориг агсан энэ үгээ их л сэтгэлээр унаж, итгэл алдах үедээ хэлсэн болов уу гэж би таамагладаг. (Ээ дээ, бид чинь бас л чанга хүмүүс шүү…)
Хүн төрөлхтөн бид яагаад дэлхийг эзэгнэх болсон талаар Израйлийн философич Ноа Хараригийн “Bananas in heaven” буюу “Диваажин дахь банана” нэртэй ТЭД-экс /TEDx/ -ийн ярианд маш ойлгомжтой дурдагдсан байдаг. Цухас дурдвал хүмүүс бид маш олноороо уян хатан нэгдэж, ингэхдээ ямар нэгэн зүйл, хүсэл мөрөөдөлд итгэж чаддаг чадвартай учир дэлхийг эзэгнэдэг болжээ гэсэн санааг дэвшүүлсэн байдаг. Тооны хувьд олноороо нэгдэж чаддаг амьтад байдаг ба жишээ нь зөгий. Гэвч зөгийнүүд уян хатан байдлаар нэгдэж чаддаггүй ба зөвхөн хатан зөгийний төлөө л хамаг амьдралаа зориулдаг. Тэд хатан зөгийгөө огцруулаад зөгийний ардчилсан улсыг байгуулж чаддаггүй.
Хүн бүрээс давс ямар амттай вэ? гэж асуухад бараг бүгд нэг утгатайгаар шорвог, гашуун гэсэн хариултыг өгч чаддаг. Гэтэл улс орон ямар амттай вэ? гэсэн асуултад нэг утгатай хариулт байдаггүй. Ингэхэд улс орон гэж юу вэ? Яг үнэндээ улс гэдэг ойлголт нь хийсвэр ойлголт. Бид нэг хэлээр ярьдаг, олон зуун жил нэг газар удам дамжин амьдарсан гэх “ижилсэл” дээр үндэслэн Монгол, Орос, Хятад гэх мэт нэртэй улс гэсэн хийсвэр ойлголтын дор нэгдэж, нэг газар нутаг дээр хамтран амьдардаг. Бидний ижилсэл нь бусдаас харахад “ондоошил” болдог. Энэ ондоошил нь их төвөгтэй бөгөөд бусад үндэстний “дургүйг” их хүргэнэ ээ. Ихэнх хүмүүс АНУ-ыг цагаачдаас бүрдсэн эрх чөлөөний орон гэж боддог бол бодит байдал дээр өнөөдрийг хүртэл ялгаварлан гадуурхах үзэл өндөртэй орон хэвээр байна. Ийм болохоор бид ижилсэл дээрээ үндэслэн нэг газар улс болж, нэг улсын иргэд гэдэг ойлголтын дор нэгдэн нийлж, нэгэндээ итгэж хамтран амьдарч байгаа хэрэг. Итгэх, итгэл гэдэг хүн төрөлхтөнд маш их хүчийг өгдөг. Аливаа зүйлд зорин, түүнийгээ бүтээнэ, болгоно гэж итгэж тогтмол хичээвэл зорилтоо биелүүлдэг талаар олон сургаал, яриа байдаг.
Итгэл маш их хүчтэйн жишээний сонгодог хэлбэр нь шашин. Яг батлагдаагүй хэрнээ бурхан байдагт итгэж гандангийн хашааны хаалга элэгдтэл хүмүүс очиж, Христийн шашны хувьд Ням гараг бүр хүмүүсийг эрт босгож сүмд цуглуулж, Муслим шашинтнууд ичиж зовохгүйгээр байгаа газраа сөгдөж суугаад өдөр бүр залбирал үйлдэж, тэр байтугай 1 сар нартай үед юм идэхгүй явж чадаж байна.
Улс оронд мөн итгэл үнэмшил хэрэгтэй юм аа. Итгэж болохоор буюу биелэгдэхээр зарчим, зорилго, зорилтыг тодорхойлж, түүнийгээ бүхэл улс даяар, бага балчраас хөгшид хүртэл бүгд түүн рүү тэмүүлдэг зорилго зорилтыг тавин, бүгд хичээж чадвал улс, үндэстэн нэгдэн нягтардаг. 1990-ээд оны дундуур Азийн бар улс болно гэж лоозон тавьж байлаа, сүүлд Чоно болно гээд бас замхарсан.
Бидэнд юун түрүүнд алдаж болохгүй, хэзээд үнэн байдаг зарчим, жишээ нь, Монгол хүн ерөөсөө яг таг хэлсэн амандаа хүрдэг гэдэг зарчмыг итгэл үнэмшлээ болгож, үүнээс буцсан хүмүүстэй харьцахгүй, нийгмээрээ жигшдэг болох гэдэг зүйлийг төлөвшүүлээд, итгээд эхэлвэл хүчирхэг улс, гүрэн болох суурь нь тавигдах юм. Хувь хүн ямар нэгэн зүйлд итгэж, итгэл үнэмшилтэй амьдрах нь чухалтай адил улс үндэстний хувьд ч гэсэн “нэгдсэн итгэл үнэмшил” үгүй бол тархай бутархай, хүчгүй хэвээр байх болно.
<Дараагийн дугаарт>
8. ЭХЛЭЭД ХААШАА ЯВБАЛ БАЯН БҮРДТЭЙ УЧРАХ ВЭ?
“Аавын бийд хүнтэй танилц, Агтны бийд газар үз.”
Яах гэж дэлхий дээр ирсэн талаар өмнөх сэдэвт дурдсан. Түүнийг илүү дэлгэрүүлье. Хүн бүр эцэг эх, гэр бүл, эх орноо сонгож ирдэггүй ч тухайн орчинд төрж, өсдөг. Энэ орчин нь бидний хувьд анхны өгөгдөл нь болдог. Анхны өгөгдлөөс хамаараад бид эхлээд юу хийх, ямар зүйлийг амьдралдаа хийж бүтээх гэдэг ерөнхийдөө тодорхой болдог. Яваандаа хийх ёстой, зорих ёстой зүйл маань өөрчлөгдөж болох ч анхны утга буюу анхны зорилт, чиглэл хүн бүрд тохиодог…
2021.03.08