Аливаа гадаадын оронд ажлаар явахдаа, уулзаж учирсан хэн ч улс орны чинь тухай ярих бүх зүйлийг бид анхааран сонсдог. FM радиогийн тодорхой долгион дээр “сууна” л гэсэн үг. Японы нийслэл Токиод болсон хөрөнгө оруулалтын 6-р чуулганд оролцож, сонсож мэдсэнээ нэгтгэн энэ нийтлэлийг бичлээ.
Монгол шиг валютын нөөц бага улс, хөгжиж буй орнуудтай өрсөлдөн гадаадын хөрөнгө, технологи татахаас өөр сонголт байдаггүй. Манай төр засаг, хувийн компаниуд гадаадын хөрөнгө татахын тулд сүүлийн хориод жил дэлхийн том хотуудаар явж, манайд хөрөнгө оруулах нь яагаад ашигтай болох, бизнесийн ямар боломж, давуу тал байгаа, ажиллаж амьдрах нөхцөл, хууль журмаа ямар буйг танилцуулж ирлээ.
Японы Фронтиер компаниас жил бүр зохион байгуулдаг энэ чуулган 2018 оны 11- р сарын 19-нд ЖАЙКА-ийн Глобал плаза-д болж, 250 орчим төлөөлөгч оролцов. Элчин сайдууд, эрдэмтэд судлаачид, сэтгүүлчдээс гадна монголд бизнес хийж, хийхээр төлөвлөж буй японы, бизнесийн түнш хайж буй монголын компаниуд цуглав.
Яг энэ өдөр Улаанбаатар хотод ЕС У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрыг огцруулах, эсвэл Их хурлаа тараах тухай улс төрийн тэмцэл ид өрнөж байлаа. Ийм учир чуулганд уригдсан Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Д.Сумъяабазар нарын төлөөлөгчид ирсэнгүй. Зорьж ирсэн төрийн цөөн ажилтнууд, түүний дотор ЭСЯ-ныхан өглөөгүүр харагдаж, зарим нь үг хэлчихээд алга болж, бүтэн өдрийн хуралд хэн нь ч буцаж ирсэнгүй.
Ийм өдөр тохиосон хөрөнгө оруулалтын чуулган дээр хэлж байсан зарим асуудлыг багцлан, дүгнэж уншигчдын сонорт хүргэж байна.
Нүүрсний экспортын талаар
Монголын хамгийн чухал салбар бол уул уурхай. Гэтэл хамгийн том коксжих нүүрстэй уурхайгаасаа хил хүртэл төмөр зам тавихгүй байгаа учир Монгол улс тонн тутам 22 долларын алдагдал хүлээж буй ажээ. Машинаар зөөхөд тонн нь 28 байгаа бөгөөд, төмөр замаар бол 6 доллар байх аж. 30 сая тонн экспортлоод 660 сая доллар алдаж байна. Нэг жилийн алдсан хөрөнгөөрөө 270 км төмөр замаа барьчих байжээ.
Төрийн өмчийн ЭТТ нүүрсээ уурхайн аман дээр нь зардаг. Тээвэрлэгч компаниуд ямар ч хамаагүй машин, жолоочоор зөөлгөж байгаа учир замд осол их гарч, хүний амь үрэгдэж байна. Төрийн компаниудад нийгмийн хариуцлага алга.
Гэтэл хувийн Энержи Ресурс компани нүүрсээ баяжуулаад (угаагаад) тонныг нь Ганц модны боомт дээр 135 доллар, Хятад дотор тээврээ зохион байгуулаад зүүн эрэгт нь 175 доллар хүргэж өгч болоод байна. Тэгвэл ЭТТ уурхайн аман дээрээ 60-70 доллараар өгдөг, хил дээр очихдоо 100 орчим доллар болж, хилийн цаана байгаа хятадын компаниуд түүнийг нь угаагаад цаашаа 150 доллар хүргэж байна. Тонн тутам 50 доллар буюу 30 саяыг гаргахад 1.5 тэрбум доллар алдаж байна. Энэ бол жилд 15 сая тонн нүүрс угаах 4-5 үйлдвэр барих хөрөнгө ажээ.
ЭТТ-н хувьцааг олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр гаргах тухайд, улс төрийн томилгоотой ТУЗ-тэй төрийн компанийн хувьцааны жижиг хэсгийг худалдан авах сонирхол бага ажээ.
Хөдөө аж ахуйн экспортын талаар
Бүтээгдэхүүний гарал үүсэл, органик гэдгийг баталгаажуулах, бүтээмжийг нэмэгдүүлэх блокчэйн, IoT (internet of things) зэрэг технологийн шийдэл бий болсныг түргэн ашиглах, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний хувьд чанар, сав баглаа боодол дээрээ анхаарах.
Тээвэр ложистикийн талаар
Японоос ачуулсан чингэлэг Солонгосын Бусан, Хятадын урд эрэг хүртэл усан онгоцоор, дараа нь машинаар, тэгээд галт тэргээр явж Улаанбаатарт ирж байгаа учир, үнэ өндөр, удаан байна. Тяньжинаар болохоор нэг чингэлэгт нэг төрлийн ачаа байхыг шаарддаг учир DHL ийм тойруу замыг сонгодог.
Хятадын төрийн дарга Монголд айлчлахдаа УБ-Тяньжиний хооронд ямар ч асуудалгүй, хил гааль гэхгүйгээр төмөр замаараа транзит тээвэр хийлгэнэ гэсэн яасан бэ?
Төрийн бодлогын талаар
Монголын Засгийн газар, бодлого нь тогтворгүй байна. Төр засаг хоорондоо өрсөлдсөн олон төслүүд зэрэг зарлаж эхлүүлдэг, үр дүнд нь аль нь ч хэрэгжихгүй хоцордог. Хэрэгжсэн ч, барьсан төслүүд нь төдөлгүй үнээрээ өрсөлдөөд бүгд алдагдалтай ажилладаг. Нүүрсний уурхайнуудынхаа аман дээр цахилгаан станц барина гэж олон жил ярьж ирсэн ч ганц нь ч баригдаагүй. Цахилгааны үнийг хэт хямд барьж төсвөөс татаас өгч байна. Цахилгаан маш хямд учраас цахилгаан станцуудад технологио шинэчлэх, дамжуулах, түгээх дэд бүтцээ сайжруулах хөрөнгө хуримтлуулж чадахгүй байна.
Цахилгааны үнэ хямд биш, зөв байх ёстой, бүх хүнд татаас өгөх шаардлагагүй. Маш хуучирсан цахилгаан станцуудаа ажиллуулаад байгаа нь монгол сайн инженерүүдтэй гэсэн үг. Гэхдээ шинэ технологийн шинэ цахилгаан станц барих шаардлагатай.
Хөрөнгийн зах зээлийн талаар
Дэлхийн том банк, компаниуд монголд хөрөнгө оруулахдаа хамтрах түншийнхээ бизнесийн хэрэгцээнээс гадна нийгмийн хариуцлагыг нь хардаг. Гэтэл байгаль орчны болон хүмүүнлэгийн ямар хариуцлага хүлээж, нийгэмдээ ямар дэмжлэг үзүүлж буй нь мэдэгдэхгүй байна. Хувьцаат компани мөртлөө үйл ажиллагааны мэдээлэл, хувьцаа эзэмшигчдийн нэрсийн бүрэн жагсаалт ил тод байдаггүй, Монголын Хөрөнгийн Биржийн суурь нь 28 жилийн дараа ч улс төржсөн хэвээрээ байгаа.
Ажиллах хүчний талаар
Япон улс гаднаас ажиллах хүч авах тухай шинэ хуулийг ирэх оны 4-р сарын 1-ээс хэрэгжүүлж эхэлвэл монголоос маш олон хүн ирнэ. Учир нь монголчууд боловсролтой, япон хэлийг шаардлагын түвшинд харьцангуй хурдан сурдаг, сайн ажилчид. Японд эдүгээ хамгийн олон гадаадын хүн байгаа нь хятадууд ч, хүн амтай нь харьцуулвал монголчууд. Мөн визний хугацаандаа буцдаггүй, үлддэг тоогоороо Монголчууд түрүүлж, Бангладеш удаалж байна.
Шинэ онгоцны буудлын талаар
Хоёр жилийн өмнө нээгдэх ёстой байсан онгоцны буудал яасан бэ?
Японы тал буудлаа цагтаа барьчихсан, монголын тал замаа барихгүй удсан. Өнөөдөр бол онгоцны буудлыг ажиллуулах компаниа (оператор) шийдэхгүй, хойшлуулсаар байна. Уг нь 2014 оноос хойш монголын Зам тээврийн хөгжлийн А.Гансүх, М.Зоригт, Д.Ганбат, Ж.Бат-Эрдэнэ, Я.Содбаатар зэрэг таван ч сайдаар дамжин японы компани байхаар тохирсон ажээ.
[Буянт Ухаагийн онгоцны буудлын олон үйлчилгээ, татваргүй барааны дэлгүүрүүд бас л сайд дарга нарын хөрөнгө учир тийм хурдан асуудал шийдэхгүй, шинэ буудал дээр ч эрх ашгаа авч үлдэхийн тулд дахиад л иргэд бидний ашиг сонирхлыг уландаа гишгэж байгаа бололтой. ДЖ]
Хөшигийн хөндийн “хөшиг” хэзээ нээгдэх вэ?
2018.11.21