XIII зууны Марко Пологийн харилцааны талаар
Энэ жил Марко Пологийн нас барсны 700 жилийн ой тохиож байна. Түүний Хубилай хааны ордонд хүрсэн түүхэн аяллыг Та өнөөгийн Итали–Монголын харилцааны үндэс суурь гэж хэрхэн харж байна вэ?
Марко Пологийн Хубилай хааны ордонд хийсэн аялал нь Итали, Монголын соёлын хооронд болсон анхны шууд уулзалтуудын нэг билээ. Энэ нь манай ард түмэн олон зууны турш танай улсыг сонирхож, гайхан биширч ирснийг гэрчилдэг. Марко Пологийн туршлага нь нээлттэй байдал, харилцан хүндлэл, ойлголцолд тулгуурласан өнөөгийн Итали–Монголын харилцааны бэлгэ тэмдэг юм.
2024 онд Итали улс Чингис хаан музейд Марко Пологийн тухай үзэсгэлэн зохион байгуулсан. Соёлын дипломат энэ харилцаа нь хоёр улсын ард иргэдийн хоорондын холбоог хэрхэн бэхжүүлэх вэ?
Итали, Монголын соёлын харилцаа сүүлийн жилүүдэд идэвхтэй хөгжиж байна. Дипломат харилцааны 55 жилийн ой нь Чингис хаан музейд зохиогдсон Марко Поло болон Караваджо үзэсгэлэн зэрэг чухал соёлын арга хэмжээнүүдийг зохион байгуулах таатай орчныг бүрдүүлж, Монголын үзэгчдийн дунд Италийн соёлыг улам илүү таниулахад ихээхэн хувь нэмэр оруулсан. Цаашид ийм төрлийн олон санаачилгыг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна.
Хоёр талын харилцаа ба 55 жилийн ой
1970 онд тогтоосон Монгол, Италийн дипломат харилцаа энэ жил 55 жилийн ойгоо тэмдэглэж байна. Та энэ хугацаанд гарсан хамгийн чухал ололт амжилтыг юу гэж харж байна вэ?
Сүүлийн 55 жилийн хугацаанд Итали, Монгол хоёр улс дипломат харилцаа, соёлын солилцоо, эдийн засгийн хамтын ажиллагаа өргөжин тэлсэн олон талт түншлэлийг бий болгосон. Худалдаа, хөрөнгө оруулалтын салбарт, ялангуяа машин механизм, дэд бүтэц, нэхмэлийн салбарт амжилттай хамтран ажиллаж ирсэн нь томоохон ололт юм. Түүнчлэн Хархорум дахь археологийн хамтарсан судалгааны төслүүд зэрэг соёлын өвийг хамгаалах салбарын хамтын ажиллагаа чухал байр суурь эзэлж байна.
Мөн Итали–Монголын Бизнес форум нь компаниуд бодит түншлэл тогтоож, хоёр орны худалдааг гүнзгийрүүлэх чухал боломжийг бүрдүүлсэн.
Түүнчлэн манай хоёр улс харилцаагаа Стратегийн түншлэлийн түвшинд хүргэсэнд би маш баяртай байна. Энэ нь стратегийн хамтын ажиллагаа, худалдаа, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлж, олон улсын талбар дахь хамтын ажиллагааг улам бэхжүүлнэ.
Та Монгол Улсын Зам тээврийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга С.Батболдтой Агаарын харилцааны тухай хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан. Шууд нислэг нээгдэх нь эдийн засаг, аялал жуулчлалын харилцаанд ямар өөрчлөлт авчрах вэ?
Өнгөрсөн нэгдүгээр сард Итали, Монголын хооронд байгуулсан анхны Агаарын үйлчилгээний хэлэлцээр нь хоёр талын харилцааны чухал үе шат болов. Энэ нь сонирхсон агаарын тээврийн компаниудад олон улсын сүүлийн үеийн дүрэм журмын хүрээнд үйл ажиллагаа явуулах иж бүрэн хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлж өгсөн.
Манай хоёр орны хооронд анхны шууд нислэг эхлэх нь төрийн байгууллагын төдийгүй иргэд хоорондын харилцаа, эдийн засаг, худалдааны солилцоог өргөжүүлэхэд чухал түлхэц өгнө.
Эдийн засгийн харилцаа ба худалдаа
2022–2024 онд хоёр талын худалдааны эргэлт 150–188 сая ам.долларын хооронд, тогтвортой өсөлттэй байна. Итали нь Европ дахь Монгол ноолуурын хоёр дахь том импортлогч. Бид түүхий эдийн экспортоос нэмүү өртөг шингэсэн үйлдвэрлэлийн түншлэл рүү хэрхэн шилжих вэ?
Итали улс Монголыг, ялангуяа ноолуур зэрэг түүхий эдийн чухал нийлүүлэгч гэж үздэг. Сүүлийн жилүүдэд эдийн засгийн харилцаа улам тэлж, Италийн экспорт нэмэгдэж байгаа нь үүнийг нотолж байна. Манай худалдааны холбоод Монголын түншүүдтэй хамтран загвар болон оёмол, сүлжмэл үйлдвэрлэлийн чиглэлээр сургалтын хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, мөн 2025 оны хоёрдугаар сард Миланд болсон Загварын долоо хоногт монгол дизайнеруудыг оролцуулах зэрэг соёлын солилцооны санаачилгыг эхлүүлээд байна. Дараагийн алхам нь хамтарсан үйлдвэр байгуулах юм.
Италийн компаниуд Монголд дотоодын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд техникийн туслалцаа үзүүлэх, мэргэжлийн ур чадвар дадлагажуулахад бэлэн. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Итали дахь айлчлалын үеэр зохион байгуулагдах Эдийн засгийн форум, мөн Made in Italy машин, тоног төхөөрөмжийн эрэлт нэмэгдэж буй нь бид Монгол Улстай цоо шинэ стратегийн эдийн засгийн түншлэл рүү ахиж байгааг харуулж байна.
2020 онд Монголын түүхий ноолуурын экспортын 80 хувийг Итали эзэлж байсан. Монголын оёмол, сүлжмэл, арьс шир боловсруулах салбарт Италийн хөрөнгө оруулалтын ямар боломж бий вэ?
Монгол Улс нь Италийн хөрөнгө оруулагчдад маш ирээдүйтэй зах зээл бөгөөд ялангуяа оёдлын салбарыг шинэчилж буй “Цагаан алт” санаачилга үүнд томоохон түлхэц өгч байна. Италийн компаниуд манай Элчин сайдын яам, CDP, ITA, SACE, Simest зэрэг агентлагийн дэмжлэгтэйгээр сүүлийн үеийн технологи, дээд зэрэглэлийн арьс шир, нэхмэлийн боловсруулалт, дизайн, сургалтын ноу-хауг авчирч чадна. Энэ нь Монголд нэмүү өртөг бий болгохын зэрэгцээ Италийн нийлүүлэлтийн сүлжээний найдвартай байдал, тогтвортой байдлыг бэхжүүлнэ.
Итали–Монголын Нэхмэлийн технологийн төв байгуулагдаж байна. Энэ төрлийн технологи дамжуулах загварыг бусад салбарт хэрхэн түгээн дэлгэрүүлэх вэ?
Италийн Нэхмэлийн машин үйлдвэрлэгчдийн холбоо (ACIMIT) болон Италийн Худалдааны агентлагийн дэмжлэгтэйгээр байгуулагдаж буй энэ төв нь технологи, сургалт, урт хугацааны үйлдвэрлэлийн хамтын ажиллагааг хослуулсан маш сайн жишээ юм. Энэ загварыг Итали олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн давуу талтай дараах салбаруудад хэрэгжүүлэх боломжтой: хөдөө аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэл, сэргээгдэх эрчим хүч, хог хаягдлын менежмент, барилгын материал, тогтвортой дэд бүтэц. Дүрэм нь энгийн: мэдлэг дамжуулах, орон нутгийн чадавхыг бэхжүүлэх, урт хугацааны үр өгөөжтэй түншлэл байгуулах юм.
Хамтын ажиллагааны ирээдүй
Ирэх арван жилд Итали–Монголын хамтын ажиллагаанд хамгийн их боломжтой салбарууд юу вэ?
Нэхмэл, арьс ширний салбараас гадна дараах дөрвөн чиглэл онцгой ирээдүйтэй гэж үзэж байна:
- сэргээгдэх эрчим хүч, ногоон технологи,
- хөдөө аж ахуй, хүнс боловсруулах үйлдвэрлэл (“Эрүүл хүнс” санаачилга-тай уялдсан),
- тогтвортой дэд бүтэц, хот байгуулалт,
- байгальд ээлтэй инженерийн шийдлүүд.
Эдгээр салбар нь инноваци, тогтвортой хөгжил, нийтлэг үнэт зүйлсэд тулгуурласан стратегийн хамтын ажиллагааны үндэс болно.
Засгийн газар хоорондын Эдийн засгийн комиссыг бодит үр дүн гаргахад хэрхэн идэвхжүүлэх вэ?
Энэ комисс нь хоёр улсын нийтлэг сонирхлын эдийн засгийн асуудлыг хэлэлцэх, харилцан нөхөх чадавхийг ашиглах чухал механизм юм. Комиссын 4 дүгээр хурал энэ оны гуравдугаар сард Улаанбаатар хотноо болж, тээвэр, хөдөө аж ахуй, шинжлэх ухаан, ногоон шилжилт, түүхий эдийн чиглэлээр хамтран ажиллах боломжийг тодорхойлсон. Бид экспортоо нэмэгдүүлж, хөрөнгө оруулалтын боломжийг нээх замаар хоёр ард түмний хөгжил, цэцэглэлтэд хувь нэмэр оруулахыг зорьж байна.
Италийн манлайллын үүрэг
Итали нь Атлантын түншлэлээ хадгалахын зэрэгцээ Азид прагматик бодлого баримталж байна. Үүнээс Монгол Улс ямар сургамж авч болох вэ?
Итали нь ЕХ болон АНУ-тай байгуулсан стратегийн харилцаагаа хадгалахын зэрэгцээ Азид прагматик, тэнцвэртэй хамтын ажиллагаа явуулж ирсэн. Түүнчлэн Монгол Улс хөрш орнуудтайгаа тогтоосон харилцаагаа хадгалахыг зэрэгцээ Европ, АНУ болон бусад барууны орнуудтай харилцаагаа өргөжүүлснээр эдийн засгийн тогтвортой байдлыг нэмэгдүүлж, түншлэлийн хүрээг төрөлжүүлэн бүс нутаг, дэлхий дахинд өөрийн байр суурийг бэхжүүлэх боломжтой.
Хүмүүнлэг ба улс төрийн асуудлууд
Монгол Улс ардчилал, энхийг сахиулах ажиллагаанд идэвхтэй оролцож ирсэн. Италитай НҮБ зэрэг олон улсын байгууллагын хүрээнд хэрхэн хамтран ажиллаж болох вэ?
Итали, Монгол хоёр улс нь НҮБ-ын энхийг сахиулах ажиллагаанд хамгийн идэвхтэй оролцогчдын нэг юм. Энэ нь олон талт үзэл, ардчилал, хүний эрх, хууль дээдлэх ёсыг дэмждэг хамтын үнэт зүйлсийг харуулдаг. Бид олон талт байгууллагын хүрээнд илүү нягт хамтран ажиллаж, мөргөлдөөнөөс сэргийлэх, тогтвортой хөгжил, дэлхийн аюулгүй байдлыг дэмжихэд бодит хувь нэмэр оруулахыг зорьж байна.
Уур амьсгалын өөрчлөлт, цөлжилт Газар дундын тэнгисийн бүс нутаг, Төв Азид ижилхэн нөлөөлж байна. Монгол Улс 2026 онд Цөлжилттэй тэмцэх НҮБ-ын конвенцийн Талуудын 17 дугаар бага хурлыг зохион байгуулна. Итали энэ санаачилгыг дэмжих үү?
Монгол Улсын цөлжилттэй тэмцэх манлайлал, тогтвортой газрын ашиглалтын төлөөх хүчин чармайлтыг бид өндрөөр үнэлдэг. Улаанбаатар хот COP17-ыг зохион байгуулах шийдвэр нь Монголын идэвхтэй оролцоо, алсын харааг хүлээн зөвшөөрч буй илэрхийлэл юм. Итали улс уг конвенцийг тууштай дэмжигч байсаар ирсэн бөгөөд COP17-ын бэлтгэл ажилд Монгол Улстай хамтран ажиллахад бэлэн гэдгээ дахин нотолж байна. Бид хэлэлцээ амжилттай болж, дэлхийн хамгийн эмзэг бүс нутаг, ард иргэдэд бодит үр ашиг авчрах нийтлэг үр дүнд хүрэхэд хувь нэмрээ оруулахад бэлэн байна.
2025.12.03
Бүгд Найрамдах Итали Улс